"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Ik, moeder

Dinsdag, 3 augustus, 2021

Geschreven door: Annemarie de Gee, Eva Kelder
Artikel door: Carmen Meuffels

[Recensie] Ik kan over het moederschap schrijven. Over hoe mooi en zwaar tegelijk het kan zijn. Dat doe ik dan ook vaak en veelvuldig. Maar ik ben (gelukkig!) niet de enige moeder die dat doet. In het boek Ik, moeder schrijven maar liefst dertien auteurs verhalen over het moederschap. Sommige fictie, anderen echt gebeurd – samen een bonte verzameling van stukken die het moederschap ter discussie stellen en vieren.

Annemarie de Gee en Eva Kelder, de samenstellers, wilden een beeld schetsen waarin de moeder géén plat personage is maar juist geschakeerd, zodat we ons in haar herkennen. En daar zijn ze glansrijk in geslaagd, want wat is Ik, moeder een waardevolle verhalenbundel! Bereid je voor op een recensie vol citaten, want er is geen betere manier om te laten zien hoe mooi sommige stukjes zijn…

We beginnen met een van mijn favoriete quotes, die ik het eerst las bij een vriendin thuis. Zij had hem ook in haar geheugen opgeslagen. Hij komt uit het essay van Joke J. Hermsen:

“Sinds je geboorte lijk ik nergens meer helemaal te zijn. Ik ben er niet met jou en ik ben er ook niet zonder jou. Ik ontbreek ofwel aan mezelf of aan de ander. Dit nieuwe ‘wij’ wat we geworden zijn is een kunststuk op zich.”

Boekenkrant

Of deze, toevallig (of toevallig niet) ook van Hermsen:

“Ja, ik ben veranderd, en dat is niet alleen een hormonenkwestie, zoals de wetenschap graag wil doen geloven. Ik ben veranderd omdat ik er nog ben, na er ook een aantal momenten niet meer te zijn geweest. Maar ik ben vooral veranderd omdat ik voorgoed een ‘wij’ geworden ben. Daarom telt het leven nu zwaarder voor mij en zie ik er wellicht ook de fragiliteit en de schoonheid beter van in.”

En tot slot deze, om het af te leren:

“Het lukt me minder goed om tot de dingen, de wereld, door te dringen, alsof ik er voortdurend aan voorbijschiet, omdat de tijd opgehouden heeft eindeloos te zijn en er altijd wel weer een fles gewarmd moet worden, of een middagslaapje gedaan moet worden, omdat er rekening moet worden gehouden met de tijd en het ritme, die onze dochter ons oplegt. En die tijd vraagt offers. […] De zorgen duwen je in een vast schema, met gezette tijden voor alles, terwijl je alleen maar aan elke vorm van gezetheid wil ontsnappen om weer in contact te kunnen komen met die je werkelijk bent.”

Ontbreken aan jezelf of aan de ander, het leven dat nu zwaarder telt, het tijdsbesef dat verandert als je een baby hebt… ik kan me er als moeder helemaal in vinden. Al zou het me niet lukken om het zo poëtisch te verwoorden. Joke J. Hermsen gelukkig wel, zij geeft woorden aan een gevoel dat denk ik vele moeders met mij ervaren.

Ik, moeder bestaat uit veel meer dan dit ene essay van Hermsen, dat op mij de meeste indruk maakte. Er zijn ook verhalen met een serieuze ondertoon, over discriminatie, over eenzaamheid, en er is een gedicht. Yasmine Allas, Neske Berks, Saskia de Coster, Anna Enquist, Sanneke van Hassel, Marjolijn van Heemstra, Jannah Loontjens, Roos Schlikker, Aukelien Weverling en Nilgün Yerli zijn allemaal schrijvende moeders, en elk van hen gebruikt hun unieke vertelstem om iets aan dit boek bij te dragen. Om ook eens een ander te citeren komen hier de wat mij betreft mooiste zinnen van Aukelien Weverling:

“Het eerste jaar gleed langzaam voorbij. (…) Daarna verviel ik weer in de leegte van het leven met een kind dat ik gewoon was geworden. Een zandvlakte aan verveling. Elke korrel een tweelingbroer van de andere. Ik voelde me een uitgehold ei dat er slechts was ter vermaak van een dreumes die er met een lepel op mocht slaan. Elke dag lag in het kielzog van de voorgaande. […] Ik keek naar jou, zo onvrij in je beteugelde verlangen naar mij. Een gevangene van mijn affectie. We waren celgenoten, want in mijn kleine wereld waren jouw ongecoördineerde kussen mijn grootste wens geworden. […] Ik vroeg me af wanneer je zou beginnen te spreken. Of je al een stem had. En of dat mijn wereld zou vergroten of verkleinen.”

Zijn alle verhalen of essays even sterk? Natuurlijk niet, dat ik in vrijwel geen enkele verhalenbundel zo. Wat ik uit het essay van Hermsen haal (de herkenning, maar ook de troost, de hoop), haalt een ander wellicht uit een ander stuk. Ik durf wel te beweren dat er voor elke moeder (of vader) iets in zit. Dat is meteen het enige manco: ik had graag ook wat verhalen geschreven door vaders gelezen, om een nóg completer beeld van het ouderschap te krijgen.

Hopelijk voelt iemand zich geroepen om in de toekomst ook Ik, vader uit te brengen. Hoe anders kan ik dit stuk eindigen dan met nog een citaat, van, jawel, Hermsen, dat de spijker zó op zijn kop slaat dat ik het bijna boven mijn bed zou willen hangen als reminder, om er elke dag naar te kijken wanneer ik verder weg maar tegelijkertijd dichter bij mijn kinderen wil zijn:

‘[… alleen al daarom zou ik veel vaker een week alleen op reis moeten gaan, om zowel mezelf als jou te redden. Liefde gedijt niet alleen op zorg en nabijheid, maar ook op ruimte en vrijheid, en dus zullen we die steeds opnieuw moeten veroveren.”

Eerder verschenen op motherandsons

Boeken van deze Auteur:

Het leek stiller dan het was

Het leek stiller dan het was