Sociologische wegwijzers voor onze tijd
[Signalering] “Sociologen meten de temperatuur van onze samenleving: ze doen aan tijdsdiagnose.” Met deze zin opent de Belgische socioloog Rudi Laermans deze bundel met essays die de temperatuur van de huidige samenleving op een intrigerende wijze meten. Zo wekken de drie persoonlijke voornaamwoorden uit de titel de nieuwsgierigheid. Zij corresponderen volgens Laermans met grote maatschappelijke tendensen.
De eerste tendens is het proces van individualisering die tot een ik-gerichte samenleving leidt en het neoliberalisme in de kaart speelt. Het neoliberalisme vraagt om een ‘ik’ dat zichzelf ziet als een eigenaar van kennis en vaardigheden die ondernemingsgezind moeten worden gemanaged om zodoende zoveel mogelijk rendement uit zichzelf te halen.
De tweede tendens is daaraan schijnbaar tegengesteld, omdat daarbij het collectief – een verbeeld of geconstrueerd ‘wij’ – centraal staat. Terwijl het populisme een ‘wij’ verbeeldt dat tegenover een ‘zij’ (het politieke establishment of vreemdelingen) staat, construeert het zogenaamde commonalisme een gemeengoed dat een publiek belang dient waarin zeer uiteenlopende individuen zich kunnen vinden.
De derde tendens is de zoektocht naar allerlei vormen van communicatie op grond waarvan anderen – ‘zij’ – door een ‘ik’ of een ‘wij’ worden aangesproken, en andersom. Aan de hand van vooral Niklas Luhmann verheldert Laermans deze vormen van communicatie en brengt hij massamedia ter sprake, zoals Facebook, Instagram en Twitter, die verantwoordelijk zijn voor een nieuw aandachtsregime.
—
Eerder verschenen in Sociologie Magazine
