Zo bijna dood, zo erg van elkaar houden
Een paar maanden geleden had ik nog Toon Tellegens Twee oude vrouwtjes voor weinig op de kop getikt, een impulsaankoop. Impuls, want onze gedeelde liefde voor Tellegens mier en eekhoorn is sterk, maar de voorleessessies zaten al enige tijd in het slop door gebrek aan slaap en bedlicht. De helft van de vroegwijze verhaaltjes uit Misschien wisten zij alles wacht nog steeds op een ingesneeuwde winteravond of een te warme zomeravond met kampvuur – klimatologisch weinig realistische wensdromen. Dat liefdevolle maar weinig dringende lot was ook Twee oude vrouwtjes beschoren. Tot ik begon aan wat achterstallig onderhoud voor Recensieweb, met een dun boekje, Ik zal je nooit vergeten.
‘Twee vrouwen.
September. Bloemen die te laat nog bloeien en zo vlug mogelijk verwelken. Muizen. Regen.
Een man bezoekt hen.’
Dat zijn ze! Die twee oude mensjes, die zo oud, zo bijna dood zijn, zoveel vergeten en zo erg van elkaar houden dat ze je meteen weer voor hen in nemen. Het zijn mier en eekhoorn, maar dan met ouderdomsgebreken. Tellegens vermogen om grote thema’s te verkleinen en vervolgens in hun enorme complexiteit te bevragen, zijn heldere, vaak ietwat poëtische stijl, zijn lichte, wat absurde humor, blijken ook uit Ik zal je nooit vergeten.
‘Ze loopt wel voorzichtig. Ze is bang om te vallen. Dat is het laatste wat ik wil, denkt ze. Vallen. Iets breken. En dan doodgaan.
Ze denkt aan haar begrafenis.
“Waarom is zij eigenlijk dood?” vragen belangstellenden en ze kussen de ander.
“Tja. Dat is een goede vraag. Ze zette haar voeten niet goed neer. Ze was gewaarschuwd. Niet vallen! Het was een gebrek aan uitkijken. Achteloosheid. Bijna zelfs een soort minachting. Ik wou dat ik iets anders kon zeggen. Haar hart. Ouderdom. Nee.”’
Tellegen stelt de goede vragen. Tellegen lezen is genieten, maar wel stiekem. Want waarover geniet ik nu? Is dit nu literatuur? Jeugdliteratuur? Volwassen ingewikkeld, pijnlijk, wordt het nergens, thema’s als dood en drugs en overspel blijven uit, of uiterst licht. Maar de twee vrouwen van de bezoeker boven beginnen te overwegen dat hij ‘… op Jezus leek, op oudere leeftijd, als de kruisiging niet was doorgegaan, om welke reden ook. Dik geworden, krom, teleurgesteld, vergeten.’. De Dood komt langs, met zeis maar in-en-in-droevig, de ene of de andere komt wéér op ongelukkige manier om, het absurdisme neemt de vorm aan van onbekende mannen die ‘s nachts op ramen kloppen, en elk seizoen is ellendig is. Dat is toch niet voor kinderen?
Of lees ik te weinig jeugdboeken? Ben ik niet meer gewend onbevangen dit soort dingen te accepteren? Feit is dat Tellegen niet slechts verhaaltjes schrijft, en zijn moeilijke plaatsbaarheid in de ‘volwassen’ literatuur betekent niet per definitie dat je Ik zal je nooit vergeten elders moet plaatsen. Tellegen overstijgt de afgesproken grenzen van de genres. Hij is groot in zijn miniaturen, een moderne sprookjesschrijver die terecht de Constantijn Huygensprijs 2007 ontving. Dit boekje is een heerlijk tussendoortje, in afwachting van nieuwe voorleessessies in, bijvoorbeeld, een december dat nooit eerder zo guur en zo donker was. ‘Rozen, maar wel van papier en verfrommeld. Rood. Wonden die openspringen.’
