Van kruimeldiep tot seriemoordenaar
De Golden State Killer was in de jaren 1970 en 1980 verantwoordelijk voor tientallen moorden en verkrachtingen. Hij werd nooit opgepakt. Michelle McNamara ging op zoek naar hem en vond een man met een voorkeur voor familiefoto’s, handlotion en morbide humor.
[Recensie] “Is hij ooit naar dezelfde plek teruggekeerd?” vroeg het dertienjarige meisje aan de politie-agent. “Nee,” antwoordde deze, “Nooit. Vanaf nu woon je in het veiligste huis in de buurt,” alsof het huis en haar slaapkamer waar ze net was verkracht ooit nog echt veilig zouden aanvoelen natuurlijk. Het meisje, dat om voor de hand liggende redenen anoniem wou blijven, was het vijftigste slachtoffer van de beruchte East Area Rapist die tussen juni 1976 en juli 1979 de wijde omgeving van het Californische Sacramento onveilig maakte. In feite was ze een buitenbeentje onder de slachtoffers, want de verkrachter had meestal rijpere vrouwen op het oog, liefst getrouwde ook. En hij sloeg dan bij voorkeur toe wanneer ook de man thuis was, zodat deze kon meegenieten van zijn “speelpartijtje”, zoals hij het noemde.
De East Area Rapist speelt de hoofdrol in Michelle McNamara’s true crime-boek Ik zal verdwijnen in het donker. Toen ze veertien was werd een buurmeisje van Michelle vermoord. De dader werd nooit gevonden, maar zijn misdaad zette wel de fantasie van de hele buurt in vuur en vlam, inclusief die van Michelle. Waar dat vuur bij de meesten al gauw weer uitdoofde, bleef het smeulen bij haar. Toen ze ontdekte dat er honderden van deze cold cases waren die nooit opgelost raakten, laaide het zelfs op, waarna ze het als haar taak zag om deze via artikels, websites en blogs onder de aandacht te brengen. McNamara werd een levende cold case-encyclopedie. Je hoefde haar maar te zeggen waar je woonde en ze gaf je meteen een lijstje met onopgeloste misdaden die in je buurt waren gepleegd. In geen andere zaak beet ze zich echter zo vast als in deze van de East Area Rapist.
Jarenlang trok ze op onderzoek uit. Ze vroeg de 35 dozen onderzoeksresultaten op, ging met rechercheurs praten die jacht gemaakt hadden op de Rapist en kreeg massa’s informatie toegestuurd van andere mensen die ook op zoek waren naar de echte identiteit van de verkrachter. En ze ontdekte ook heel wat. Dat de verkrachter niet alleen een verkrachter was geweest bijvoorbeeld, maar dat hij in april 1974 begonnen was als een dief die sommige nachten wel tien huizen kraakte, dat hij daarna overgeschakeld was op verkrachten en dat hij eindigde als een roekeloos gewelddadige seriemoordenaar die koppels doodknuppelde in bed. Tot hij er in mei 1986 de brui aan gaf en spoorloos verdween, wat voor een psychopathische verkrachter en seriemoordenaar hoogst uitzonderlijk is. Over het algemeen gaan deze door tot ze sterven – of door de politie worden opgepakt natuurlijk. De Visalia Ransacker, de East Area Rapist en de Original Night Stalker waren een en dezelfde man, kon McNamara na vele jaren onderzoek besluiten, en ze gaf hem een nieuwe naam, de Golden State Killer, een naam die later ook door de politie werd overgenomen.
McNamara groeide op in een braaf katholiek gezin, wat haar gevoel voor rechtvaardigheid en dus haar jacht op misdadigers zou kunnen verklaren, maar er is meer aan de hand merk je wanneer je Ik zal verdwijnen in het donker leest. Hoe meer ze te weten kwam over haar Killer, hoe gefascineerder ze ook door hem raakte. En dat is best te begrijpen, want het was een hoogst eigenaardige figuur. Toen hij nog inbreker was, viel het bijvoorbeeld op dat hij nooit waardevolle spullen meenam, maar wel emotioneel geladen zaken als foto’s en ringen. En hij had iets met handlotion. Wat precies bleek toen hij overgestapt was op verkrachten. Steevast bond hij de handen van zijn slachtoffer samen, op hun eigen bed, waarna hij hen met hese stem beval zijn ondermaatse piemeltje met handlotion te masturberen. Hij probeerde de vrouwen nooit te zoenen en leek bang voor borsten. Alvorens hen te penetreren legde hij hen steevast op de buik.
De Killer legde een ongelooflijke discipline aan de dag, waardoor lang gedacht werd dat hij een militaire achtergrond moest hebben. Hij observeerde zijn slachtoffers soms wekenlang voor hij toesloeg en deed buurtonderzoek. Soms liep het desondanks toch nog mis, zoals die keer dat de man van de vrouw aanwezig was. Hij beval de vrouw haar man te knevelen met een touw en op zijn buik te draaien, plaatste een kopje en schoteltje op de rug van de man en zei dat hij eraan ging wanneer die zouden rinkelen. Een typische guerrillatechniek, zeiden experts nadien, die er ook op wezen dat hij bij het binnenkomen van het huis alle koelkasten en airco’s uitzette zodat hij het minste gerucht van een naderend persoon zou kunnen horen.
Het lijkt erop dat de Golden State Killer een beetje ongewild een seriemoordenaar werd. Van een kruimeldief werd hij een verkrachter doordat hij tijdens een van zijn kraken een meisje aantrof. Van een verkrachter werd hij dan weer een moordenaar doordat een van zijn nachtelijke speelpartijtjes niet uitliep op het plunderen van de koelkast, zoals dat steevast gebeurde, maar op een vechtpartij. De man had zich los weten te wrikken en viel de Killer aan, waarna deze hem en zijn vrouw het hoofd insloeg. Vanaf dan overleefde niemand nog een van zijn nachtelijke uitstapjes.
En dan is er nog zijn lugubere kantje, zoals het rare stemmetje waarmee hij tijdens zijn verkrachtingen huilde op zijn moeder en riep: “Zie je nu ma, zonder jou had ik dit nooit hoeven doen”, het morbide gedicht dat hij naar een krantenredactie schreef en het opbellen van zijn slachtoffers, zowel voor als na de feiten. Een vrouw kreeg zelfs een kwarteeuw na haar verkrachting nog een telefoontje: “Weet je nog hoe we samen speelden?” fluisterde een hese stem.
Michelle McNamara stierf in april 2016 in haar slaap, amper 46 jaar oud. Ik zal verdwijnen in het donker bleef daardoor onafgewerkt. Een bevriende onderzoeksjournalist nam de taak op zich het af te ronden. Hij koos ervoor duidelijk te laten zien waar McNamara zat met haar onderzoek en wat ze nog verder wou uitpluizen. Sommige delen zijn gebaseerd op losse notities en sommige heeft de journalist zelf geschreven. Het maakt dat het boek een beetje ruw aanvoelt, als een work in progress, en dat komt het in het licht van het onderwerp en de thematiek ook wel ten goede. Een boek over een psychopaat moet een beetje schuren.
De vroegtijdige dood van McNamara had echter ook een bijzonder negatief gevolg. Ze miste daardoor de ontmaskering van de dader. Drie maanden geleden arresteerde de politie immers Joseph James DeAngelo. Op basis van DNA-onderzoek kon hij aan ten miste acht moorden en talloze verkrachtingen gelinkt worden. Ik zal verdwijnen in het donker maakt daar geen enkele melding van en is daardoor bij zijn verschijnen al een beetje gedateerd. En dat is doodzonde, want het zou zo mooi geweest zijn als McNamara haar boek had kunnen besluiten met de vaststelling dat haar Golden State Killer geen verwilderd beest uit een bos was, maar wel een onbesproken zeventiger die met zijn dochter en kleindochter in een nette villawijk woonde.
—
Eerder verschenen in De Morgen
