"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

In het diepste geheim

Woensdag, 19 juni, 2019

Geschreven door: Jaime Karremann
Artikel door: Jan van den Berg

Nederlandse onderzeebootgeheimen onthuld

Spionage-operaties van Nederlandse onderzeeboten van 1968 tot 1991

[Recensie] Langzaam maar zeker komt de discussie over het vervangen van de onderzeeboten van de Koninklijke Marine op gang. Een van de argumenten die hierin een rol speelt, is dat deze schepen zeer geschikt zijn voor heimelijke verkenning. Dat de marine dit al tientallen jaren doet, is wel bekend. Veel details over dergelijke missies tijdens de Koude Oorlog zijn echter nog altijd in de nevelen gehuld.

In het boek In het diepste geheim wordt een deel van de mist verdreven. Auteur Jaime Karremann beschrijft hierin gedetailleerd een aantal geheime operaties van Nederlandse onderzeeboten in de jaren 1968 – 1991. De basis hiervoor zijn gesprekken met bemanningsleden en archiefstukken, waaronder de ruim honderd openbaar toegankelijke journalen van de zes onderzeeboten die de Koninklijke Marine in deze periode had. Veel gedetailleerde informatie over de missies is echter nog altijd geheim.

Het verhaal begint in 1950 met Operatie IJsco, die werd uitgevoerd door de Hr. Ms. Dolfijn. De opdracht was om naar een punt vlak onder Spitsbergen te varen. De Dolfijn was welbeschouwd nauwelijks geschikt om de barre noordelijke wateren te bevaren. Het was dan ook een barre tocht. Tegelijk vormt Operatie IJsco een keerpunt voor de onderzeeboten. Vanaf nu voerden ze missies uit in wateren, die tot dan toe onbekend waren. Zoals de noordelijke Atlantische Oceaan, maar ook de Middellandse Zee en de wateren rond het Midden-Oosten.

De onderzeeboten opereerden niet alleen in NAVO-verband. Veel missies waren ook voor de bondgenoten geheim. Deze leverden vaak zeer interessante informatie op over de vloot van de Sovjet-Unie. Toen deze in de jaren zeventig actief werd in de Middellandse Zee, werden ze vaak geobserveerd door Nederlandse onderzeeboten.

Die voeren dwars door ankergebieden van Sovjet-schepen om foto’s te maken, radioverkeer af te luisteren en de onderwatergeluiden van oppervlakteschepen en onderzeeboten vast te leggen. Menigmaal voeren Nederlandse onderzeeboten zo dicht onder schepen door, dat de periscoop maar enkele meters van de kiel van het ‘doelwit’ verwijderd was om foto’s en filmopnamen te maken. Dergelijke missies leverden interessant inlichtingenmateriaal op, dat waardevol was als ruilmiddel om inlichtingen van andere landen te krijgen.

In het diepste geheim is zonder meer een goed boek. De missies zijn helder en goed geschreven. Relatief veel aandacht besteedt Karremann aan andere zaken, zoals het leven op de onderzeeboten. Dat heeft niet direct te maken met het hoofdonderwerp van het boek. Maar het schetst wel duidelijk de omstandigheden waaronder de bemanning het werk moest doen.

Karremanns boek is meer dan geschiedschrijving. Zijn boek verdient het om een rol te spelen in de huidige besluitvorming over nieuwe onderzeeboten. De functie als inlichtingenplatform kunnen deze schepen in de toekomst immers net zo goed vervullen als tijdens de Koude Oorlog. Het is goed denkbaar dat ‘onze’ onderzeeboten op dit moment de Russische vloot bij Syrië evenzeer volgen als ze dat dertig jaar geleden in de Middellandse Zee deden met de Sovjetvloot.

Daarnaast is In het diepste geheim een eerbetoon aan de bemanningsleden. Dat is belangrijk. Zij deden tenslotte belangrijk werk, waarover ze nooit mochten spreken. Het is mooi dat een breed publiek nu kennis kan nemen van hun bijdragen aan de Nederlandse defensie.

Eerder verschenen in Armex, nummer 4, 2017

Boeken van deze Auteur: