Flauwe feel good
Het idee is niet verkeerd, een variant van de tv-serie ‘Undercover Boss’, waarin een directeur undercover aan het werk gaat in zijn eigen bedrijf. Stel je voor: een wereldberoemde Amerikaanse popster, van het formaat Michael Jackson, zit emotioneel aan de grond. Hij heeft nergens meer zin in en kan geen stap zetten zonder lastig gevallen te worden door fans en paparazzi. Zijn manager verzint een mooie truc om hem creatief weer tot leven te wekken: een maand incognito in Amsterdam. Als onbekende burger met een simpel baantje, om eindelijk te beleven hoe louterend het is als niet iedere wind die je laat wereldnieuws is.
Dat overkomt Jimmy Hauser in Incognito, de nieuwste roman van Henk Rijks. Jimmy is een popidool die depressief is, geen goede nummers meer schrijft, in de slaapkamer niets meer klaarmaakt, kortom die rijp is voor een reboost. Dat vindt hij zelf overigens niet: ‘Fuck you ‘ is zijn standaardantwoord, ook op dit idee. Maar als blijkt dat Madonna – ‘Ik ben een ander mens geworden’- hem is voorgegaan geeft hij zijn weerstand op en vertrekt als James naar Amsterdam.
Albert Hell
Wat een interessant botsing van een wereldster met het leven van de gewone man had kunnen zijn, beschrijft Rijks traag en wijdlopig. Hij is de Nederlandse samenleving aan Nederlanders aan het uitleggen. De onverschilligheid, de behoefte op te gaan in de massa, de ‘doe maar gewoon’-mentaliteit. Tsja, veel nieuwe gezichtpunten levert dat niet op. De enige grappige scène is als James kennis maakt met de chaos en het hufterige voordringen bij de kassa van de supermarkt, door hem omgedoopt tot Albert Hell.
Incognito opgaan in de massa is voor James de eerste dagen beangstigend, maar langzamerhand geniet hij steeds meer van de rust van het leven buiten de schijnwerpers. Alles gaat goed en hij kan geheel uitgerust terugkeren en het leven van de popster Jimmy hervatten. Maar dan neemt het verhaal een wending: hij ontmoet de wereldvreemde, maar lieve en mooie Bregtje van der Togt, type ‘te goed voor deze wereld’. Naïeve Bregtje heeft geen idee wie James werkelijk is, de ster Jimmy kent ze nauwelijks. Een mengelmoes van oprechte liefde, aantrekken en afstoten en misverstanden: Rijks maakt van Incognito een boy meets girl verhaal.
Fijn leesvoer
Na de lange en saaie aanloop van James’ aanpassing aan het anonieme leven in Amsterdam komt er eindelijk wat vaart in het verhaal. Dit is fijn leesvoer, zoals de blurp van Saskia Noort aankondigt. Dat is waar, maar in de hap-slik-wegstijl, het is en blijft flinterdun.
Is het verhaal al niet spannend, de stijl laat ook te wensen over. Het perspectief is zwabberend, van het ene personage naar het andere, zonder duidelijke overgang. Evenzeer problematisch is de woordkeus, die soms op zijn minst onhandig is. Jimmy, met zijn gebrekkige Nederlands, gebruikt woorden als ‘rippen’ en ‘een warm nest’. Het is onwaarschijnlijk dat hij de exacte betekenis van deze woorden kent wanneer hij de winkelwagen ‘cart’ noemt en het heeft over ‘pindaboter’. Hier is niet het personage aan het woord, maar de schrijver Rijks die even snel de lezer iets duidelijk wil maken.
Social reading
Toch is Incognito een interessant boek, niet vanwege de inhoud maar door de wijze waarop het tot stand gekomen is. Rijks heeft social reading gebruikt, een nieuwe manier om de aandacht van lezers te trekken, namelijk door ze te betrekken bij de totstandkoming. Via een app op de iPad konden lezers commentaar geven op een proefversie van het boek. De beste suggesties en opmerkingen zijn verwerkt in de definitieve versie. De lezer als (mede)redacteur.
Het is echter te hopen dat dit experiment niet het eigen karakter en de kwaliteit van het boek heeft aangetast. Dat Rijks zijn oren te veel heeft laten hangen naar de consument die makkelijk leesvoer wil. Dat zou namelijk zo maar kunnen gezien het resultaat. Want hoewel de plot leuk en aardig is, blijft de uitwerking flauw.
