"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Transformers

Donderdag, 24 december, 2020

Geschreven door: Natasja Admiraal
Artikel door: Jan Stoel

Interview met ontwerpers Dennis Koot en Ton Hoogerwerf

Over de vormgevers

Dennis Koot (1976) volgde de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Hij is grafisch ontwerper, maar maakt ook vrij werk. Hij tekende onder meer voor de vormgeving van een boek over de zelfportretten van Philip Akkerman met als titel “Het doel van het bestaan is het maken van een zelfportret.” Naast zijn werk als grafisch ontwerper is hij docent grafisch ontwerpen aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Hij won een verschillend aantal prijzen zoals de European Design Award voor het boek Es geht auch ohne, en de monografie Ton of Holland contemporary embroidery samen ontworpen met Ton Hoogerwerf. Deze zijn boeken zijn ook uitgebracht door Marloes Waanders

Ton Hoogerwerf (1956) is ook bekend onder zijn pseudoniem Ton of Holland. Hij volgde de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Hij ontwerpt, tekent, maakt ‘borduur’schilderijen, ontwerpt behang en stoffen, ontwerpt tentoonstellingen veelal voor musea en geeft les op de TU Delft, afdeling Industrial Design.

Over het boek

Dans Magazine

Bij Waanders & De Kunst verscheen onlangs een juweel van een boek met als titel Transformers. Misschien kent u de Transformers nog: het speelgoed in de vorm van robots die in voertuigen konden veranderen en omgekeerd. De Japanse speelgoedbedrijven Takara en Hasbro brachten ze medio de jaren tachtig van de vorige eeuw op de markt. In Marvel Comics werden ze in de Verenigde Staten gepromoot. Er volgden tv-series, tekenfilms en speelfilms.

Couturier Claes Iversen (1977) kende ze vanuit ze jeugd. “De magie zat hem in de transformatie,” zegt hij. In 2020 geeft hij zijn couturecollectie de naam Transformers. Iversen, uit Denemarken afkomstig en in 1998 naar Nederland geëmigreerd en inmiddels een van de topcouturiers in Nederland, laat met deze collectie de transformerende kracht van mode zien. Iversen maakt ook schilderijen, interieurontwerpen, vloer- en wandkleden. Hij is innovatief, denkt vrij, zoekt nieuwe combinaties. Dat komt bij elkaar in Transformers. Claes heeft zich bij de schilderijen en de home couture ook laten inspireren door de Afrikaanse Ndbele stam met hun kenmerkende grafische lijnvoering. Die lijnen zijn ook volop in de Transformers-collectie toegepast, vooral als dessin. Iversen gebruikt als ontwerper meerdere inspiratiebronnen tegelijk. De door Ton Hoogerwerf geschilderde titelpagina in het boek is op de Ndbele geïnspireerd.

De vormgeving van het boek is verzorgd door Ton Hoogerwerf en Dennis Koot. Hoe zijn ze te werk gegaan, welke keuzes hebben ze gemaakt, op welke manier hebben ze nagedacht over de vormgeving? Vormgevers zorgen voor de uitstraling van een boek, maar eigenlijk krijgen ze nauwelijks meer aandacht dan een vermelding in het colofon. Tijd om dat eens te veranderen.

“Iedere pagina is een avontuur”

Hoe zijn jullie betrokken geraakt bij het boekproject Transformers?
[Interview] Dennis: “Claes is een oud student van toen Ton nog docent was op de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag.”
Ton: “Ik heb hem vanaf de eerste dag af lesgegeven en ben hem na zijn eindexamen blijven volgen en heb bijna alle modeshows en exposities van hem gezien. Claes was soms ook betrokken bij de exposities die ik ontwierp voor musea.” Dennis: “Ik werk op projectbasis met Ton. Samen ontwerpen we onder andere boeken en behang. Claes wilde een bijzonder boek en dus kwam hij bij ons terecht.”

Het maken en vormgeven van een boek is een totaal andere discipline dan het maken en het presenteren van een couture-collectie. Ik kan me zo voorstellen dat jullie rondom het boek allerlei gesprekken hebben gevoerd met Iversen en met Natasja Admiraal die de teksten voor het boek gemaakt heeft. Wat waren de uitgangspunten voor dit boek?
Ton: “Ik kende de Transformers-collectie, maar ook zijn schilderijen en home couture (dat zijn de vloer- en wandkleden en interieurontwerpen). Ik was dus goed op de hoogte. Samen met Dennis ben ik de stukken opnieuw gaan bekijken en hebben we met name gelet op de details. Het concept stond voor ons snel vast. De collectie is lang en smal met veel wit o.a gebruikt als achtergrond en fluor-ceinturen als accent. Binnen vijftien minuten waren we het er over eens dat die gegevens het uitgangspunt voor het boek moest worden.”
Dennis: “Het was even ingewikkeld om de sfeer van de Transformer-film die ook gemaakt is en te zien is via de Q-code in het boek, zonder beweging in het boek te krijgen. Daarom worden stukken over meerdere pagina’s getoond, zijn ze niet allemaal zichtbaar. Aangezien het géén collectie-boek mocht worden, moesten beeldende kunst en home couture goed geïntegreerd worden. Claes’ werk is verfijnd en smaakvol en dat moest het boek ook worden. Het moest couture in de vorm van een boek worden. Zo werd dit couture-stuk speciaal voor hem gemaakt.”

Dan is er natuurlijk ook nog de uitgeverij, die zijn eisen/wensen heeft. Hoe gaan jullie daarmee om?
Ton en Dennis: “Wij kenden Marloes Waanders al van twee eerdere boeken. Zij weet dat we niet op de standaard-manier werken. Wij kregen de vrijheid die we nodig hadden, maar we kenden ook de eisen. In dit geval hebben we zelf wat dingen daaraan toegevoegd, zoals de maatvoering. Het boek moet namelijk wel door de brievenbus kunnen. Wij checken dat altijd bij Marloes. Ook over de cover hebben we met haar uitgebreid overlegd.”

Als de couturecollectie Transformers heet en je krijgt de opdracht er een boek over te maken dan denk ik zo maar dat jullie ook een transformatie in gedachten hadden bij de vormgeving. Wat waren jullie eerste gedachten en is daar uiteindelijk iets van overgebleven?
Ton en Dennis: “We lezen ons in, analyseerden het werk van Claes, voerden gesprekken. Dat ging vrij gemakkelijk omdat we het werk kennen. Het is altijd goed maar ook heel leuk om een beetje research te doen. Ieder van ons had een eerste idee. Die ideeën moesten gaan groeien en samenvloeien. Het verbazende van zo’n proces dat je het ineens eens bent.”

Het boek is een combinatie van couture, interieurontwerpen en schilderijen van Iversen. Hoe hebben jullie het proces van het ontwerp aangepakt?
Ton en Dennis: “Er waren vijfentwintig couture-modellen en vele tientallen schilderijen en tapijten. We selecteerden op vorm en kleur, maar ook op persoonlijke smaak. We lieten de verschillende onderdelen van de collectie op elkaar aansluiten, zorgden voor rust in de overgangen tussen de verschillende modellen door gekleurde of lege pagina’s in te voegen en door de teksten mooi te verdelen. Zorgen voor balans is uitermate belangrijk om een mooi boek te ontwerpen. Het ‘uit elkaar geplukte’ Transformers-ontwerp ging als een los grafisch ornament door het hele boek. Pas achter in het boek zie je het in zijn geheel. We hebben ook bewust de elektriciteitskabels van de podia zichtbaar gehouden. Door kleine imperfecties toe te passen hou je de lezer wakker en versterk je de perfectie. Perfectie kan namelijk ook saai worden en volgens ons is dat in dit boek niet gebeurd. Iedere pagina is nu een avontuur.”

Natuurlijk zullen jullie keuzes gemaakt hebben. Jullie zijn immers met twee ontwerpers, die waarschijnlijk ieder een eigen visie hebben op het ontwerp. Kunnen jullie daar iets over vertellen?
Ton en Dennis: “Wij zijn behoorlijk twee handen op een buik. We hebben geen idee hoe we dat samen ontwerpen eigenlijk doen. Het is een beetje als tennissen: de een slaat en de ander slaat terug. Zonder winnaar of verliezer. Na een paar uur zijn we wel moe, want onze manier van ontwerpen is erg intensief. Wie hebben ieder onze sterke kanten. Dennis voor de typografie, details en papierkeuze en Ton voor de kleur, de opbouw, de balans en het houden van overzicht.”

Transformers gaat uit van vijf kledingstukken: het sweatshirt, het overhemd, de trenchcoat, het pak en de Little Back Dress. “Hij ontleedt en transformeert ze in vier stappen.” Hij maakt gebruik van datgene wat bij de speelgoed Transformers ook zo kenmerkend was: uitvergroten. Iversen past ook attributen uit een andere wereld toe: een autogordel, een spanband, borduurwerk van schroefjes en inbussleutels. Hij gebruikt voor Transformers twee Japanse (de Transformers hebben hun oorsprong in Japan!) contrasterende stoffen. Mikado is heel stevig en geeft veel volume en Flou is juist een stof die beweging als kenmerk heeft. Omgaan met contrasten is immers een stijlkenmerk van Iversen. Hoe hebben jullie daar qua vormgeving op aangesloten?
Ton en Dennis: “Het fluor van de ceinturen is verwerkt in het fluor-papier. De kleur fluor komt zelfden in couture-collecties voor. Het maakt het boek juist fris. Want met alleen couture kan het te veel of te saai worden. De schilderijen en de grafische elementen zorgen juist voor een prettige afwisseling. Het stond vast dat het geen mode-lookboek mocht worden. Nu is het een fantastische hybride geworden van allerlei disciplines die Claes Iversen beheerst.”

Als je naar de vijf kledingstukken kijkt werkt Iversen steeds een ander ontwerpaspect uit: volume, beweging, kleur, lijn en vorm. Hoe hebben jullie dat vertaald in het ontwerp?
Ton en Dennis: “Het boek moest lekker aanvoelen, afwisselend zijn in kleur en in beeld. We hebben geprobeerd om de beweging van de modellen uit de Transformers-film in het boek te laten bewegen door ze af en door te snijden en op verschillende pagina’s te plaatsen. Beweging zit ook in de spectaculaire lenticulair omslag. Die laat beweging zien. De lange smalle lijn in vorm past bij de lange smalle silhouetten. De verkorte fluor tekstpagina’s en de effen kleur op de andere pagina’s passen weer bij de kleuren van de stoffen die Iversen gebruikt heeft.”

De kleur oranje komt steeds terug: in de tekstpagina’s, de spanbanden die Iversen in zijn kleding toepast en op de cover. Waarom oranje?
Ton: “Toen ik de collectie voor het eerst zag zei ik dat ik die lange spanbanden zo fijn vond. Claes antwoordde: “De collectie was af en we misten de kras die nodig is om de perfectie te versterken. Bij de Gamma vonden we de oplossing. Couture wordt perfect gemaakt en dat hoort ook zo. Een kleur als fluor is geen couture-kleur. Je trouwt niet in fluor, toch? Het is een kleur die staat voor jeugd en gekkigheid. Hier wordt het op een totaal andere manier toegepast. Het frist alles op. Niet dat de collectie muf is, maar het maakt het jeugdig. Je komt het overigens niet overal tegen hoor. Het is een miniem detail dat er wel uit knalt.”

Je maakt natuurlijk ook een keuze voor een lettertype. Waarop is die keuze gebaseerd?
Dennis: ”Een letter moet prettig leesbaar zijn. Oudere lezers houden van een iets grote lekker met een goed contrast. Ik heb ogen die een zespunts tekst nog goed kunnen lezen. Ton is wat ouder en houdt van helderheid en contrast. Fluor tekst op wit is mooi, maar ook vermoeiend om te lezen. Het praktische gaat dan voor het esthetische. Samen zoeken we naar de beste oplossing.”

Wat zit er van jullie zelf in het boek? Zitten er typische Hoogerwerf/Koot- elementen/kenmerken in?
Ton en Dennis: “Uuuuuhhh alles!! Ja het doorsnijden van foto’s en die over de andere pagina door laten lopen is wel iets dat bij ons past. Wij zijn tactiel ingesteld, het moet lekker voelen. Onverwachte elementen moeten er altijd in. Zo hebben we het ‘Berlijn aquarel tekeningenboek’ bij een houtwerkplaats op maat laten zagen om het effect van geschept papier te krijgen. Dat was helemaal te gek. Dat boek had ook nog eens vijfenveertig verschillende omslagen. Wij zijn ook goed in lege pagina’s. Die zijn vaak moeilijker te maken dan volle, want je moet ze op de juiste en vaak op onverwachte plekken toepassen.”

De cover is eigenlijk ook een Transformer. Hoe hebben jullie dat bedacht en vormgegeven?
Ton: “Er hing zo’n lenticulair reclamekaartje boven de computer. Dennis zag het en kwam met het idee. Ik vond het top, maaaar dat kost geld op zo’n groot formaat. De naakte rug kwam eigenlijk wel goed uit. Couture is fraai van afwerking, zowel van binnen als van buiten. Als het boek geen naakte rug had zou het te perfect zijn, ons inziens. Aan de andere kant is het elegant op een stoere manier Het is een echte eye-catcher.”

Jullie zijn op allerlei terreinen actief. Kunnen jullie iets vertellen over waar jullie nu mee bezig zijn?
Ton en Dennis: “Het is een lastige tijd. Projecten staan soms on hold of gaan helemaal niet door. Als het rustiger is, zoals nu, is er ook nog het maken van vrij werk. Dat werkt erg inspirerend. Dennis heeft voornamelijk 2d-opdrachten staan en Ton ook 3d-opdrachten zoals het ontwerpen van tentoonstellingen voor musea. Boeken ontwerpen doen we af en toe, maar we vinden het heel leuk om te doen als er voldoende vrijheid is. Een omslag ontwerpen is natuurlijk wel wat anders dan het hele boek. Dat laatste doen we het liefste. Dus kom maar op met een leuke opdracht.”

www.koot.nu
www.tonofholland.nl/

Voor het eerst gepubliceerd in Bazarow Magazine

Boeken van deze Auteur:

Claes Iversen – Transformers