Op reis naar digitale geletterdheid
Grafisch ontwerpster Gwendolyne Röttger studeerde recent aan de Design Academy Eindhoven af met Journey to digital literacy. De maakster laat je – met even weinig schade en schande – proefondervindelijk kris-kras ervaren hoe digitaal geletterd je bent. Hoe betrouwbaar zijn berichten op sociale media? En kun je voorkomen dat je virtueel verdwaalt?
[Recensie] Van A naar B, met kop en staart. Nooit: van voren tot driekwart, tikkie terug, opzij, achteruit en weer voorwaarts. Een tekst is geen voetbalwedstrijd. Maar heel soms lijkt het wel zo.
In al zijn bescheidenheid meet deze Journey to digital literacy zich met een klassieker in het tekst-conceptuele genre: Rayuela, een hinkelspel (1963). In deze schijnbaar ongestructureerde roman van Julio Cortázar kun je de 155 hoofdstukken keurig achter elkaar lezen of pas – zoals de Argentijns-Franse schrijver aanraadde – vanaf hoofdstuk 73. Aan het eind van elk hoofdstuk word je doorgestuurd naar een aangegeven nieuw hoofdstuk. Dan raak je ‘de weg’ niet kwijt. Is dat wel zo dan hinkel je weer verder. Je leest het/een verhaal alleen vanuit een ander standpunt.
Röttger doet iets vergelijkbaars intertekstueels. Als lezer begin je weliswaar bij nummer 1 van 11 mini-hoofdstukjes maar moet al snel uit twee vervolgpagina’s kiezen. Spit je een bericht op zijn waarheidsgehalte uit door te googlen? Of mail je de afzender en legt haar/hem je gezonde achterdocht voor? Op een vervolgpagina wachten nieuwe feiten of flauwekul. Weer moet je kiezen. Wie zich laat misleiden wacht – zoals bij het ganzenbord – de put; hier het achterste boekdeel waarin je ERROR wordt uitgelegd.
Braaf terugbladeren naar het volgende hoofdstuk biedt nieuwe kansen. Het blijft dan ook onduidelijk of je na alle 11 hoofdstukken wel alles las. Nee natuurlijk. Steeds zijn er twee mogelijkheden – en de daaruit voortkomende tekstjes – waaruit je er eentje las en volgde. De enige remedie is smokkelen, dus beide doorverwijzingen lezen en je hoofd erbij houden hoe-nu-verder.
Spelenderwijs loodst Röttger je naar/langs/in digitale valkuilen. Wat gebeurt wanneer je reageert op een ogenschijnlijk grappig Youtube-filmpje uit je virtuele vriendenkring? Is dat of die wel zo leuk als weer iemand anders er juist niks aan vindt? Trouwens, ís die vriend wel de zender? Is zijn adres niet gehackt en wordt hij als ‘sockpuppet’ gebruikt? Het Russische ‘fakenews’ kent een voorganger in China, waar de 50 Cents Party voor dat bedrag zogenaamd neutrale, positieve berichten over de regering postte. Negatief nieuws verspreidt zich razendsnel als een veenbrand op het net – als ‘digital wildfire’. Een juichend nieuwsbericht over een bestreden ziekte blijkt bij kritisch doorlinken gesponsord te worden door de farmaceutische industrie. Een ‘hoax’ dus.
Alles “komt nu toch wel heel dichtbij” wanneer je jezelf terugziet op een foto die een vriend op een party van je maakte. Die mag echt-niet op het net. Je blaast hoog van de toren en torpedeert zo de vriendschap. Dan blijkt dat de foto alleen zichtbaar voor jou geplaatst was. Maar nu jij de vriend zo kwaad gemaakt hebt zet hij alsnog de foto ‘viral’.
Behalve het effectief husselen met de structuur geeft Röttger ook de chats goed weer; vooral hoe die door meerdere stemmen gemakkelijk ontsporen. Maak vlak ook jezelf niet uit. Ondanks enige digitale wijsheid kun je in kolkende informatiestromen en pop-ups kopje onder gaan. Achterin noemt Röttger de elementen die het virtuele vagevuur brandend houden – en waar we vaak ternauwernood aan ontsnappen. Gelukkig zit je niet achter de computer, maar veilig met dit boekje in handen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
Meer informatie: https://www.thecommonaffairs.com/publications/tca-lab-alternate-dialogues-gwendolyne-roettger. Journey to digital literacy is te bestellen via: gwendolynerottger@gmail.com, betalen met paypal.
