"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Kattenoog

Vrijdag, 17 april, 2020

Geschreven door: Margaret Atwood
Artikel door: Jan Koster

De geest van Cordelia

[Recensie] De Canadese Margaret Atwood heeft de vaardigheid om telkens een ander soort boek te schrijven. Alias Grace, Het verhaal van de dienstmaagd, Oryx en Crake zijn titels van romans die in allerlei opzichten veel van elkaar verschillen. Kwaliteit is de gemene deler. Het opnieuw uitgebrachte Kattenoog past daar naadloos in. Het lijkt niet op eerdergenoemde boeken en het is goed, bij vlagen heel goed.

Elaine Risley heeft een vrij onbekommerde jeugd met een vader die onderzoek doet in de natuur, een onopvallende maar zorgzame moeder en een briljante broer. Het is een ambulant en ongeregeld leven totdat vader een aanstelling krijgt bij de universiteit in Toronto.
Het is de eerste stad waar Elaine langere tijd woont. Op school zijn maar weinig meisjes en het is onvermijdelijk dat de paar die er wel zijn naar elkaar toe trekken. De drie anderen van dit kwartet hebben elk hun aandeel gehad in de vorming van Elaine. Degene die het grootste aandeel had is Cordelia. Zij was degene naar wie werd geluisterd, zij was ook degene die enerzijds nogal aanhankelijk was, en anderzijds degene die het grootste aandeel had in de pesterijen jegens Elaine.

Laatstgenoemde heeft daar flink last van, de pesterijen gaan ten koste van haar gezondheid. Ze houdt zich groot ten opzichte van haar ouders, hoewel haar moeder wel doorheeft dat er van alles speelt. En wat heeft ze voor keuze? Elaine kan niet om haar kwelgeest heen.

Een pesterij die heel vervelend uitpakt, en Elaine zelfs in levensgevaar brengt, is het kantelpunt in de verhoudingen. Langzaam maar zeker worden de rollen omgedraaid. Niet met lichamelijk geweld, wel doordat Elaine psychologisch de macht naar zich toe weet te trekken. Terwijl de twee anderen langzaam maar zeker uit beeld verdwijnen zijn deze twee meiden nog lang niet van elkaar af. Cordelia verandert gedurende de tijd in een zielig hoopje mens, Elaine steekt geen poot uit om haar te helpen.

Dans Magazine

Na vele jaren is ze weer in Toronto in verband met een overzichtstentoonstelling van haar schilderwerk. In de aanloop naar die tentoonstelling wandelt ze door de straten van Toronto en vraagt ze zich het volgende af:

“Als ik Cordelia nog eens zou tegenkomen, wat zou ik haar dan over mezelf vertellen? De waarheid, of alles wat maar een goede indruk maakt?
Waarschijnlijk het laatste. Ik voel die behoefte nog steeds.”

Het is een houding die haar karakteriseert.

In Kattenoog overheerst de band tussen deze twee vrouwen. Je leest dat uitsluitend vanuit het perspectief van Elaine zonder dat het een eenzijdig en gekleurd verhaal is. De hoofdpersoon wordt niet gespaard.
Want deze dame heeft meer brokken gemaakt in haar leven. Denk aan de man die haar heeft leren schilderen, de seksuele relatie met hem waarbij zij de plaats inneemt van een medeleerlinge, huwelijken die niet goed uitpakten, et cetera. Het heeft haar gemaakt tot degene die zij nu is: een in de kern onzekere schilderes die dat op niet altijd geslaagde wijze tracht te maskeren.

Het komt allemaal voort uit de strijd die Elaine in haar jeugd heeft moeten voeren. Een gevecht dat ze uiteindelijk wist te winnen. Nu ze ouder en wijzer is lijkt het erop dat ze maar één ding liever had gewild: vrede, een bestand, iets wat haar gemoed tot rust zou kunnen brengen:

“Dat mis ik Cordelia: niet iets wat voorbij is, maar iets wat nooit zal gebeuren. Twee oude vrouwen die giechelend thee zitten te drinken.”

Op de achterflap staat: “Kattenoog is een echte Atwood: geestig, meeslepend, verontrustend en heel scherp.”

Daar valt niets aan toe te voegen. Weer een sterke roman van Margaret Atwood.

Eerder verschenen op jkleest