De vervloekte familie
[Recensie] Bij een boek uit een ver land kun je je afvragen welk publiek de schrijver voor ogen heeft gehad, vooral als die geëmigreerd is naar een ander werelddeel. Is het boek dan geschreven voor de inwoners van dat geboorteland, die de nodige voorkennis hebben, of worden bepaalde zaken uitgelegd met het oog op buitenlandse lezers? Ik had me nooit zo gerealiseerd dat het laatste vaak het geval is, totdat Jennifer Nansubuga Makumbi bij Het Grote Gebeuren werd geïnterviewd. Ze vertelde dat haar eerste boek Kintu door Britse uitgevers was geweigerd omdat het ‘te Afrikaans’ was. Mijn eerste gedachte was: maar dat is toch juist interessant, daarom maak ik die leesreis door de wereld! Aan de andere kant creëert het misschien meer afstand en is het moeilijker om het verhaal te volgen als Europese lezer. Zo heeft Jennifer Makumbi heel wat woorden in het Luganda laten staan. Meestal wordt de betekenis uit de context wel duidelijk en ik vind het altijd wel mooi om zo een beeld te krijgen van een vreemde taal.
Kintu bestaat uit zes boeken, maar het begint met een stamboom, een overzicht van namen en een proloog. Daarin wordt Kamu Kintu doodgeslagen. Dit incident blijkt niet op zichzelf te staan, want er heerst een vloek in zijn familie. In het eerste boek wordt de oorsprong daarvan verteld. Kintu Kidda leefde in de achttiende eeuw en hij wilde trouwen met de jongste van een eeneiige tweeling. De ouders vonden echter dat hij dan ook met de oudste moest trouwen. Kintu zette door en trouwde met de jongste, Nnakato, maar er kwamen geen kinderen. (Dit komt me bekend voor, want bij Rachel en Lea in de bijbel ging het ook zo!) Daarop besloot hij om de oudste, Babirye, alsnog als vrouw te nemen en zij schonk hem vier tweelingen. Die werden echter allemaal als kinderen van Nnakato gepresenteerd. Na al die jaren raakte Nnakato tóch zwanger en ze kreeg een zoon. Ook adopteerde ze een jongetje van dezelfde leeftijd, waarvan de moeder was overleden. Later werd die jongen per ongeluk doodgeslagen door Kintu. Toen de echte vader dat ontdekte, sprak hij een vloek uit over Kintu en zijn nakomelingen.
Ik vertel het nu zo kort mogelijk, maar Jennifer Makumbi heeft het zo beeldend beschreven en me echt meegenomen naar de tijd dat er diverse koninkrijken waren op de plek waar nu Oeganda ligt. Ze heeft er bewust voor gekozen om de koloniale tijd niet te beschrijven, want dan zou het weer over Europa gaan. De invloed ervan komt wel voor in de vier boeken die volgen. Daarin wordt gefocust op vier nakomelingen van Kintu die in onze tijd leven. Eentje daarvan heeft zich met zijn vrouw tot het christendom bekeerd en is heel fanatiek. Een ander heeft in Engeland gestudeerd en heeft niks met spiritualiteit. Maar in zijn dromen gebeurt van alles wat hem bang maakt. Er komen nog steeds veel tweelingen voor in de familie, maar ook moderne thematiek zoals het leven met de dreiging van HIV krijgt een plek. Mijn belangstelling zakt soms wel wat in als ik weer moet schakelen naar een nieuw persoon. In het zesde en laatste boek komt de grote familie bij elkaar. Het plan is om van de vloek af te komen met behulp van een medium. Hierdoor hopen sommige familieleden van hun geestelijke aandoeningen af te komen, maar anderen geloven er niet in en de fanatieke christen vindt het duivels. Ik vind dit deel het spannendste om te lezen.
Kintu won een Afrikaanse manuscriptprijs en werd daardoor uitgegeven. Het boek werd een succes in onder andere Oeganda en Nigeria, waarna een Britse uitgever die het eerder had geweigerd het ineens wél wilde publiceren. Ik ben dankbaar dat uitgeverij Cossee besloot om dit boek in het Nederlands te laten vertalen, wat Josephine Ruitenberg uitstekend heeft gedaan. Kintu laat zien hoe het is om in Oeganda te leven, vroeger en nu met de erfenis van toen.
—
Eerder verschenen op Lalage
