Keramiek is meer dan klei
[Recensie] Het sterke aan Klei!/Clay!, een overzichtstentoonstelling van (bijna) 100 jaar keramiek van de Rietveld Academie in het Gemeentemuseum Den Haag, waarbij deze catalogus verscheen, is dat de traditionele vazen, kommen, potten en autonome objecten a-chronologisch en zonder dwingende thematiek worden geëxposeerd. Men legt prikkelende dwarsverbanden tussen de vroege bescheiden functionele keramiek met illustratieve decoraties en de recentere veel grotere figuratieve, zelfs wulps abstracte objecten. Glas-, textiel-, noch sieraadkunst bezitten zelden zo’n enorme spanwijdte als keramiek dat heeft.
Vanuit de Bauhaus-opzet van de Rietveld Academie verwacht je dat de keramisten klaargestoomd werden voor de industrie maar dat gebeurde juist zelden. Meest gebruikelijk was om zelf een productie-atelier te runnen. Beheersing van het vak en artistieke ontwikkeling prevaleerden boven industriële ontwerp-inzichten. Afstudeerders maakten hoogstens alleen voor hun eindexamenexpositie een leuk theeserviesje: dat verkocht lekker.
Inmiddels is de Rietveld Academie de enig overgebleven keramiekopleiding. Keramiek als kunst raakte achterop. Expositie en boek suggereren dat het hoogtepunt ergens rond 1980 lag met Jan van der Vaart (1931-2000) als grote inspirator. Van der Vaart was docent en tegelijk een hoog aangeslagen kunstenaar. Bovendien kun je zijn stoere door geometrie gedicteerde vaas en pot-objecten altijd “gewoon gebruiken.”
Waar de tentoonstelling voor zichzelf spreekt, trekt het boek tijdslijnen en schetst het profielen van belangrijke studenten of docenten. Onder hen Helly Oestreicher (1936), Babs Haenen (1948), de voor monumentale keramiek invloedrijke Henk Trumpie (1937) en beeldend kunstenaar Gijs Assmann (1966). Duidelijk wordt dat vrije kunst – de Amerikaanse popart achtige West Coast Ceramics met name – de keramiek op gezette tijden nieuwe impulsen geeft. Toegepaste kunst conservatoren kregen dan ook meer ruimte in het kunstmuseum dan alleen enkele collectievitrines. Jammer genoeg wordt deze emancipatiestrijd tussen autonoom en ‘vrij toegepast’ niet uitgediept.
Als overzichtsboek voldoet Klei!/Clay! prima. Jammer van de dorre teksten, ontsierd door afgrijselijke socio-cliché’s over geciteerde mensen die “iets aangeven.”
Eerder gepubliceerd in Museumtijdschrift
