Alle gezinnen zijn ongelukkig, ook de gelukkige
[Recensie] Na een paar boeken die in kleine kring geprezen werden, kwam Franzen precies twintig jaar geleden met The Corrections, de wereldomspannende roman die op zoek ging naar wat het betekent om Amerikaan te zijn. Het boek bezorgde hem op slag universele faam, zozeer zelfs dat iemand zijn bril stal en 100.000 dollar losgeld eiste.
Amerika’s chroniqueur van het dagelijks leven doet het weer. Na een paar mindere romans sluit Jonathan Franzen in De Correcties.
In de aanloop naar Kerstmis 1971 realiseren de leden van het gezin Hildebrandt zich dat ze op een kruispunt in hun leven terecht zijn gekomen. Neem bijvoorbeeld de vader, Russ. Hij is zevenenveertig en hulppastor in een kleine protestantse gemeente die vooral uit gegoede blanken bestaat. Een reden om teleurgesteld te zijn in zijn kinderen heeft hij niet, maar toch had hij op meer gehoopt. En dat ‘meer’ zou de elf jaar jongere weduwe Francess hem wel eens kunnen bieden, of zoals zijn oudste zoon Clem tegen zijn zusje Becky zegt over de vele wandelingen die het meisje met haar vader maakt:
“Mam is blij dat hij die wandelingen met jou maakt, omdat hij er met jou niet vandoor zal gaan.”
Alleen is het nog maar de vraag of Marion, de vrouw van Russ dus, niet eerder de handdoek in de huwelijksring zal gooien. Ook zij zit immers vol teleurstelling en frustratie, zodanig zelfs dat ze er een zichzelf hatende dikkerd van geworden is. Ooit was ze nochtans zo mooi en naïef geweest, toen ze als jonge vrouw de eerste onafhankelijke stappen in het leven zette en daarbij zowat de eerste dag al verleid werd door autoverkoper Bradley. Hij ontmaagde haar in een auto en zei haar meteen dat hij er niet aan dacht zijn gezin te verlaten. Maar Marion bleef hopen, werd zwanger en belandde na een finale afwijzing op Kerstdag 1941 in de psychiatrie. Ook al had Russ haar gered, waar ze hem voor dankte door haar katholicisme in te ruilen voor zijn protestantisme, haar liefde voor Bradley was nooit voorbijgegaan, net zomin als haar haat voor de kerstdagen trouwens.
Jonathan Franzen bewees met vijf eerdere vuistdikke romans dat hij de fijnzinnigste chroniqueur van het Amerikaanse gezinsleven is. Waarom proberen mensen het toch iedere keer weer, zou je zijn grote preoccupatie kunnen samenvatten, want het loopt steevast op een mislukking uit. Ook in zijn nieuwste, Kruispunt, is dit zo, want niet alleen Russ en Marion hebben het gevoel dat er dringend iets moet gebeuren, ook voor hun kinderen geldt dat. Het zal wel niet toevallig zijn dat Franzen zijn roman in het stadje New Prospect laat spelen.
Zo is er bijvoorbeeld de reeds genoemde Clem, die zijn universitaire studie stopzet en breekt met zijn geliefde tegen wie hij tijdens het vrijen niet kan zeggen dat hij van haar houdt om naar Vietnam te vertrekken. Perry, de slimste van het gezin, stopt dan weer met zijn druggebruik om lid te worden van de religieuze jongerenvereniging Crossroads, waar hij tot zijn verbazing ook zijn zus Becky aantreft, het meisje waarvan hij altijd zei dat de afwezigheid van negatieve kenmerken geen bewijs is van de aanwezigheid van positieve. Zij was altijd het populairste meisje van de klas geweest, mee met alle modes. Een onzichtbare ballon aan een touwtje, volgens Perry, waar alle mensen verwonderd naar staan kijken, tot ze beseffen dat het alleen maar lucht is. Ook deze Becky ondergaat een persoonlijkheidscrisis wanneer haar geliefde tante zich dood rookt aan het tempo van twee pakjes Chesterfields per dag en ze haar hele bezit aan haar favoriete nichtje nalaat. Moet ze die 13.000 dollar verdelen met de andere kinderen, zoals haar vader wil?
Een roman van Franzen herken je meteen. Zijn golvende zinnen, zijn fijne humor die je vaak doet glimlachen, maar nooit schateren en zijn ongelooflijk psychologisch inzicht vallen meteen op. Nooit gebeurt er iets wat zomaar voor de hand ligt en op vergezochte verhaallijnen kun je hem ook niet betrappen. Meer zelfs, na een paar mindere romans sluit Franzen in zijn nieuwe aan bij het elan van De correcties. Dat Kruispunt het eerste deel is van een trilogie kan ons daarom alleen maar vrolijk stemmen.
—
Eerder verschenen op Knack
Bazarow Populaire Fictie
Bazarow Literatuur & Non-fictie
Bazarow Kinderboeken