Rijk en avontuurlijk verhaal
[Recensie] Spanjaarden en de kennismaking met een weergaloze cultuur van de indianen en de natuur van Florida. Een avontuur volgt, al dan niet zonder gevaar. Ik heb het over de roman van Laila Lalami, La Florida genaamd. Finalist van de Pulitzer en Booker Prize.
Het is eind 16e eeuw en de Spanjaarden zijn op de top van hun macht, ze willen de nieuwe wereld koloniseren. Een ontdekkingsschip, onder leiding van Pánfilo de Narváez, vaart uit op weg naar deze nieuwe wereld. Vol met proviand, goederen en mannen vol hoop, moed en dromen over rijkdom en goud. Wat ze zich niet realiseren is dat het weerbarstige Florida en haar bewoners niet zo inschikkelijk zullen zijn als ze gedacht hadden. Wat volgt is een avontuur vol gevaar waarin vertrouwen en respect essentieel zijn om te overleven.
Een van de mannen aan bood van het schip is Mustafa ibn Muhammad ibn al-Zamori, een tot slaaf gemaakte man die in Spanje de naam Estebanico heeft gekregen. Hij heeft zichzelf, als origine was hij koopman, verkocht om zijn familie het geld te kunnen geven dat ze nodig hebben om te overleven. Een moedig en loyaal man dus. Dat hij in 1572 met zijn baas uit zou varen naar Florida had hij van tevoren nooit kunnen weten. Het enige wat hem op de been houdt is de wil terug te keren naar zijn geboortestad Azemmur om bij zijn familie te zijn. Dat is in het begin van de reis zijn enige houvast.
Overleven is aanpassen
Estebanico observeert zijn omgeving kritisch en ondanks dat hij als ondergeschikte mee is op reis, is hij intelligenter dan hij doet overkomen. Hij is niet alleen intelligent, ook beschikt hij over een moreel kompas. Zo ziet hij bijvoorbeeld hoeveel onrecht de Indiaanse bevolking wordt aangedaan en is hij het niet eens met de brute wijze waarop de Spanjaarden zich de nieuwe wereld willen toe-eigenen.
Al snel komen de ontdekkingsreizigers erachter dat deze nieuwe wereld niet zonder gevaar is. De indiaanse bevolking is niet zo meegaand als ze gehoopt hadden en ook de natuur zit vol krachtige elementen die de Spanjaarden tarten. Het probleem is dat ze de nieuwe wereld en de mensen willen temmen, maar die wereld is voor hen zo onbekend dat deze niet door hen te temmen is. Estebanico heeft snel door dat met harmonie en nederigheid de kans op overleven het grootst is.
Door zijn inzicht en het handelen daarnaar verwerft Estebanico een bepaalde waardigheid in de uitdunnende groep. De hiërarchische rolverdeling verschuift steeds meer naarmate de reis vordert. Waar het vinden van het goud in het begin nog het doel was, is overleven en terugkeren naar Spanje op een gegeven moment het grootste doel (en tevens uitdaging) geworden. Gevaarlijke indianenstammen, tekort aan water en eten, kannibalisme. Het boek bevat het allemaal.
Vanuit de ogen van de krachtigste man van de groep, Estebanico, wordt het avontuurlijke verhaal op papier gesteld. Zijn observerende en rechtvaardige blik wekt al snel sympathie bij de lezer. Je hoopt zo dat hij zijn familie nog weer kan zien en dat hij de extremiteiten van de natuur weet te overleven. Zijn vertrouwen in het goede van mens is bewonderenswaardig, maar wellicht een tikkeltje naïef waardoor hij nog menselijker overkomt. Het gedrag van de meeste Spanjaarden en het verderf wat zij met zich meebrengen zorgt juist voor antipathie. Uitzonderingen daar gelaten, want Lalami weet ook enkele Spanjaarden een menselijk en kwetsbaar gezicht te geven.
Meesterverteller
De kunst van het vertellen bracht ik altijd in verband met meesterverteller Isabel Allende. Sinds kort schaar ik Laila Lalami ook in deze categorie, zij heeft via de stem van Estebanico laten zien wat de kracht van vertellen is. Want niet alleen schrijft ze een goed boek, ze laat Estebanico zich als personage ontwikkelen door zijn verhalende vertelkunst die hem uiteindelijk helpen overleven.
Lalami heeft met La Florida een rijk en avontuurlijk verhaal geschreven dat niet alleen is gericht op het verhaal maar ook inspeelt op culturele uitersten en de macht van de natuur. De Spanjaarden zijn in hun thuisland machtig en rijk. In een onbekend land zijn deze veroveraars en schatzoekers overgelaten aan de goedheid van de indianen en aan de grilligheid van de natuur. De verschuivingen van rollen is een mooie leidraad in het verhaal. La Florida gaat over macht, rechtvaardigheid en over de kracht van liefde. Het is tot nu toe een van de beste boeken die ik afgelopen jaar heb gelezen.
—
Eerder verschenen op Boekenz
