Prachtige desillusie
Ietwat opmerkelijk is de titel van Mariska Mouriks nieuwe roman wel; Laat de honden niet weet meteen de aandacht te trekken. Als die aandacht eenmaal gevangen is, doet het verhaal de rest. Want met een roman als deze, ook al is hij ruim 450 pagina’s dik, kun je niet anders dan doorlezen. Het is een ingenieus gesponnen web van politieke intriges en complexe relaties.
Laat de honden niet is de eerste helft van het Tsjadische spreekwoord ‘Laat de honden niet de ribstukken bewaken’. In verkeerde handen blijft er van iets goeds immers niets meer over, en dat is dan ook waar de roman op neerkomt. Politieke beslommeringen en dictatoriale regimes, noodhulp en gedesillusioneerde hulpverleners, rebellen en westerse journalisten: zij vormen de spelers in een groots verhaal. Hoofdpersoon Claire is een van die hulpverleners, werkzaam bij een Franse hulporganisatie in Darfur. Tekenend voor Darfur is het tegengewerkt worden door de autoriteiten, het vaak ellenlange wachten. Journalist Dantzig:
Wacht hier. Kom straks weer terug. Bel vanmiddag maar weer. Na drie uur zijn we gesloten. We nemen dit alleen ’s ochtends in behandeling. Morgen is het vrijdag, dag van het grote gebed, dan is alles dicht. Kom overmorgen terug. Probeer het over twee dagen. Dantzig was opgehouden te informeren hoe lang afhandeling op zich zou laten wachten toen een ambtenaar hem in volle ernst geantwoord had met: ‘Het zal de tijd duren die het duren zal.’
In Laat de honden niet volgen we Claire. Ze werkt in Darfur en is ontevreden over de manier waarop de autoriteiten samenwerken. Ze bespreekt dat met journalist Dantzig, die een reportage schrijft voor een Nederlandse krant. Na een ‘incident’, zoals de hulporganisatie haar verkrachting door een soldaat noemt, repatrieert ze. Korte tijd later zet ze met Pierre de adoptiestichting Res2Pro op. Door onder de radar te werken, onder andere door onder een andere naam te opereren in Sudan, pogen ze zo min mogelijk last van de autoriteiten te hebben. Ze noemen nergens dat de kinderen geadopteerd zullen worden maar doen zich voor als een scholingsorganisatie. De kinderen halen ze binnen via Izzeldin, die hen verzekert dat de kinderen allemaal wezen zijn. Maar wie het meermalen geciteerde gezegde heeft onthouden (´er niemand is met tien vingers die ook niet tien ouders heeft’), vermoedt als snel dat er iets niet pluis is. Dat blijkt inderdaad het geval, waarop de situatie volledig escaleert. Mourik beschrijft dit alles buitengewoon geloofwaardig. Lange, krachtige dialogen die niet gaan vervelen, gedachtestromen die je blijven meenemen: het zijn kenmerken van waar kunstenaarschap. De hitte, de angst, de frustratie: Mourik weet het allemaal tastbaar te maken.
Politieke lading
Laat de honden niet bevat echter ook veel politieke lijnen. Claire ontmoet Dantzig, die na een vredesoverleg te hebben bijgewoond zeer kritisch is op de internationale houding rond de kwestie Darfur. Hij onderzoekt de redenen waarom juist Darfur zoveel aandacht krijgt. Dat heeft volgens hem niet te maken met de gruweldaden die daar plaatsvinden (dat gebeurde ook in bijvoorbeeld Rwanda), maar met een collectief schuldgevoel en een strategisch verkiezingsplan om de aandacht van Afghanistan af te leiden. Daardoor worden allerlei feiten verhuld of juist breed uitgemeten. Zo zijn de sterftecijfers van het eerste jaar van de oorlog het meest gruwelijk, dus worden alleen die keer op keer herhaald.
De roman is door deze kritische stem ook sterk politiek geladen. Foute partijen zijn in overvloed aanwezig in het verhaal: dictatoriale regimes, kiezers-beluste politici, Amerikaanse hulporganisaties die hun hele budget besteden aan ‘bewustwording’ en geen cent aan het Afrikaanse continent doen toekomen. Goede partijen, daarentegen, zijn er juist heel weinig. De hulporganisatie Res2Pro blijkt kinderen te ontvoeren voor Franse adoptieouders, maar ook de uiteindelijke onthulling hiervan door de Franse en de Tsjadische regering is niet zonder politieke bedoelingen. (Het boek is overigens gebaseerd op de affaire rond de Franse hulporganisatie L’Arche de Zoé.)
Ecclectisch
De roman is een eclectisch geheel. De hoofdstukken worden vanuit verschillende perspectieven geschreven en elk van de acht delen begint met een bijzondere tekst, variërend van fragmenten van een adoptieforum tot blogs en dagboekstukken. Een verhaal kan op meerdere manieren verteld worden, blijkt ook hieruit.
Dantzig knoopt uiteindelijk de eindjes van een groot politiek drama aan elkaar. Want waren Claire en haar kompanen ook niet een beetje slachtoffers van een groter geheel? En:
Zou het zijn dat dit alles zijn oorsprong vond in het woord dat uit politieke overwegingen op Darfur gedrukt was, genocide, de eerste volkerenmoord van de 21e eeuw?
Dantzig komt uiteindelijk tot een antwoord op de vraag wie de grootste boze speler moet zijn. Dat is degene van wie het spel altijd achter de schermen heeft plaatsgevonden en die uiteindelijk niet is ontdekt als medespeler, namelijk de Franse regering. Hoe effectief dat is geweest, blijkt uit het feit dat er ook op de redactie van Dantzigs tijdschrift geen plek voor het verhaal is. De roman is eigenlijk één grote desillusie. Maar wel een prachtige.
