"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Leren dansen met de draak

Zondag, 24 oktober, 2021

Geschreven door: Mieke Bouma
Artikel door: Pauline Weseman

Mythen en verhalen over omgaan met een crisis

De schrijver

[Recensie] Mieke Bouma (1954) was docent aan de Theaterschool in Amsterdam, studeerde theater-, film- en televisiewetenschappen en schreef scenario’s voor toneel, film en tv. Sinds 2007 helpt ze mensen en organisaties bij het vinden, vertellen en schrijven van hun verhaal.

Via haar Storytelling Academie leidt ze ‘storycoaches’ op. Ze schreef acht boeken, waaronder Schrijf je levensverhaal.

Het thema

Boekenkrant

Hoe ga je om met tegenslagen? In de zoektocht naar sleutels en aanwijzingen hiervoor herlas Bouma tijdens de coronaperiode – een crisis van formaat – de Odyssee van Homerus en het verhaal van Siddharta Gautama (de Boeddha). Die vergeleek ze met bijbelse verhalen over Job, Jona en Jezus, sprookjes als Belle en het beest en verhalen van Holocaustoverlevenden Edith Eger en Viktor Frankl. Hoe doorleefden en overleefden zij hun crisis? Wat stopte, wat kon zich ontwikkelen?

Crisis komt van het Oudgriekse werkwoord krinomai: scheiden. Er is een vóór en een na, er begint en eindigt iets. Het Chinese teken voor crisis bestaat uit de tekens voor ‘gevaar’ en ‘kans’. Er is het gevaar dat je wegzinkt in schuldgevoel, depressie of (zelfgekozen) dood, en een kans op iets nieuws. Net zoals de rups na een ondefinieerbare prop een vlinder wordt, hij had dat in potentie al in zich. Je reactie op een crisis is uiteindelijk een keuze. Vraag je: ‘Waarom ik’ (lot) of ‘waarom nu’ (plot)? Bouma is open over haar crises. Ze verloor haar zusje op haar vierde en kreeg later borstkanker. Ze vond troost in De Goddelijke komedie van de Italiaanse schrijver Dante die net als zij verdwaald was in het donkere bos.

De uitwerking

Willen mythen of je levensverhaal je helpen bij een crisis, dan is het nodig een verhalende of narratieve bril op te zetten. Kijk daarmee bijvoorbeeld op zielsniveau (de kolibrie) of, een tandje hoger, op het niveau van de kwantumfysica: alles is met elkaar verbonden en te beïnvloeden (de adelaar). Bouma baseert haar werk grotendeels op dat van de Amerikaanse literatuurwetenschapper Joseph Campbell (1904-1987) die ontdekte dat bijna elk verhaal terug te voeren is op de monomythe van de reis van de held. De held verlaat de veilige thuishaven om zijn verlangen te vervullen, vindt op zijn weg beproevingen en belandt in een diepe crisis waarin hij zijn ego moet opgeven. Diep inzicht daarin blijkt het keerpunt dat leidt tot overwinning en heling. Sterven, opstaan en opgenomen worden in het grote Niets of Al, een reis die parallel is aan het leven. De truc die verhalen ons leren, is niet te vechten maar te leren dansen met de draak, een kwaliteit die opvallend veel vrouwelijke helden beheersen.

Treffende zin

“De duivel voor wie je zo bang bent, is niets meer dan liefde in vermomming. Pas als je hem temt, vrienden met hem wordt, verandert hij in een beeldschone prins.”

Redenen om het boek niet te lezen

Het boek dubbelt soms met haar andere boeken over de heldenreis. Corona is een handig haakje nu de crisis centraal te stellen. De verhalen kennen we meestal al, dus het mag soms wat concreter en diepgaander. Welk inzicht blijkt cruciaal, welke feniks verrijst uit de as? Soms slaat Bouma juist door. Staat Osiris’ opgegeten geslachtsdeel voor het overstijgen van de zintuigelijke wereld? Ik mis misschien te veel adelaarsperspectief.

Redenen om het boek wel te lezen

Bouma’s vrije interpretatie illustreert vooral de rijkdom van verhalen, voor elk wat wils. Zolang het helpt, troost en inspireert. Dat denkproces komt op gang in het (her)vertellen en analyseren van verhalen. Dat mythen het leven spiegelen, is overbekend, maar Bouma biedt met storytelling een gouden analyse-instrument. Ze sluit daarmee uitstekend aan op de trend je levensverhaal te beschrijven.

Eerder verschenen in Trouw