Handboek voor de onderwijspraktijk
[Recensie] Lessen in orde op de basisschool laat zien hoe je een vriendelijke en veilige omgeving kunt creëren, waarin leerlingen optimaal kunnen leren. Als centraal uitgangspunt van het boek kiezen de auteurs: het gedrag. Het boek beschrijft in vijf delen gedrag dat van invloed is op de onderwijspraktijk in de basisschool: het gedrag in de klas (deel 1), het gedrag in school (deel 2), het gedrag van de leerkracht (deel 3), het gedrag van ouders (deel 4) en het gedrag van de leerling op basis van casuïstiek (deel 5). De visie op gedrag die de auteurs hanteren is de zogenoemde ecologische visie of ‘Whole School Approach’ die ervan uit gaat dat een individu altijd deel uitmaakt van een systeem. Het boek gaat uit van wetenschappelijke theorie maar beschrijft de dagelijkse praktijk.
In het gedrag in de klas komt de rol van de leerkracht in het beïnvloeden van het gedrag van leerlingen aan bod, het opbouwen van een relatie met leerlingen en het ontwikkelen van vaardigheden in het organiseren van een heldere structuur voor leerlingen. Als voorwaarden voor goed klassenmanagement beschrijven de auteurs de vaardigheid om activiteiten van leerlingen te organiseren door op meerdere manieren instructie te geven. Hierbij wordt het directe-instructiemodel behandeld als goede basis voor het geven van adaptief onderwijs. Ook wordt ingegaan op grensoverschrijdend gedrag van leerlingen ofwel individueel ofwel als groep.
Het gedrag in school (deel 2) plaatst de klas in het bredere perspectief van de school als geheel. Dit deel legt uit waarom de kwaliteit van het lesgeven slechts voor een deel afhankelijk is van het doen en laten van de individuele leerkracht en de individuele leerling. Het pedagogisch klimaat van de school is minstens zo belangrijk. Bij de bespreking van dit pedagogisch klimaat hanteren de auteurs de pedagogische uitgangspunten van Brophy voor een positief leer- en leefklimaat: het bieden van structuur voor het organiseren van activiteiten van leerlingen; eensgezindheid onder opvoeders en het je als opvoeders houden aan gemaakte afspraken en regels.
Het gedrag van de leerkracht (deel 3) zoomt in op de leerkracht en zijn karaktereigenschappen. Kernbegrip hierbij is: aandacht. Dit deel gaat in op de structuur van de persoonlijkheid van de leerkracht en legt uit dat die is opgebouwd uit een aantal ‘onderdelen’ (Ouder, Volwassene, Kind). Door hier inzicht in te krijgen, kun je als leerkracht de aanpak in je lessen variëren. Daarnaast wordt beschreven hoe het gedrag van de leerkracht de interactie met anderen beïnvloed en worden de communicatie-mogelijkheden en moeilijkheden met leerlingen uitgediept.
In Het gedrag van ouders (deel 4) worden verschillen tussen scholen beschreven in de mate waarin partnerschap tussen ouders en school in de schoolcultuur is verankerd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de informatiegerichte school, de structuurgerichte school, de relatiegerichte school en de samenwerkingsgerichte school. Aangegeven wordt dat het voor ouders van belang is dat school voorspelbaar is (adequate informatie op website en in schoolgids), anderzijds mag school van ouders verwachten dat zij bereikbaar en betrouwbaar zijn bij afspraken. Daarnaast wordt ingegaan op de opbouw van oudergesprekken en worden de manieren beschreven waarop een school kan omgaan met conflicten tussen ouders en leerkrachten.
In Het gedrag van de leerling: casuïstiek (deel 5) tenslotte, wordt materiaal aangeboden waarmee de lezer met de aanpak van probleemgedrag van individuele leerlingen kan oefenen. Leerkrachten kunnen dit materiaal toepassen in intervisie in kleine groepen van drie tot vijf collega’s om het gedrag van de leerlingen te bespreken. Over vijf hoofdstukken verdeeld biedt dit deel steeds twee cases aan van een bepaald type probleemgedrag: leerlingen met onbevredigende leerresultaten; leerlingen met vijandig gedrag; leerlingen met niet-adequaat schoolgedrag; leerlingen met problemen in de sociale omgang en meerbegaafde leerlingen.
Aantrekkelijk aan dit boek vind ik vooral dat het niet de individuele leerling met probleemgedrag, de beginnende leerkracht of het pedagogisch klimaat in de school als uitgangspunt kiest. Centraal staat het lesgeven aan een groep, de onderwijspraktijk zelf dus. Het boek belicht alle aspecten die op deze lespraktijk invloed uitoefenen en medebepalend zijn of je als leerkracht je lessen op orde kunt krijgen en houden.
Voor beginnende leerkrachten die binnen hun stagescholen hun weg zoeken (of in een eerste baan) biedt dit boek snel en gedegen inzicht in de vele aspecten binnen de school die een rol spelen bij en invloed uitoefenen op de eigen lespraktijk.
Het ondersteunt bij het reflecteren op de eigen onderwijspraktijk tegen het bredere palet van de omgeving waarbinnen het eigen handelen een plek krijgt. Tegelijkertijd maakt het boek de beginnende leerkracht gevoelig voor het feit dat het eigen handelen is ingebed in dit bredere geheel en daar ook invloed op uitoefent. Het boek sensibiliseert aankomend leerkrachten daardoor voor het belang van communicatie met betrokken partijen buiten de eigen klas: collega’s en ouders.
Uitgeverij Coutinho biedt naast het boek online veel materiaal aan waardoor aan de uit het boek gewonnen inzichten concreet handen en voeten gegeven kan worden in de eigen onderwijspraktijk.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
