Psychologen over geluk en ongeluk
[Tecensie] Volgens gegevens van de WHO plegen jaarlijks 1 miljoen mensen wereldwijd suïcide. Dit aantal is natuurlijk samengesteld uit kleinere aantallen per land maar opgeteld wordt het mondiaal toch wel een indrukwekkend getal. In ons land beëindigen jaarlijks ruim 1800 mensen hun leven, een cijfer dat de laatste jaren – gelukkig – redelijk stabiel blijft.
Toch geeft iedere suïcide te denken: wat beweegt iemand om vrijwillig uit het leven te stappen? Er gaat altijd een tragisch verhaal schuil achter die laatste onverbiddelijke werkelijkheid waar nabestaanden hun leven lang mee verder moeten leven. De zelfgekozen dood moge voor de mens zelf een laatste, ultieme bevrijding zijn, voor mensen uit hun omgeving is het een blijvend, diep aangrijpend mysterie.
Kan de psychologie iets bijdragen aan het geluk van mensen? vraagt Frank Tallis, psychotherapeut in Londen, zich af. Hij heeft zich gespecialiseerd in obsessies en neuroses en schreef in 2017 Leven gaat hij op zoek naar de diepere verhalen van mensen die zich vaak áchter hun woorden bevinden want “praten gaat niet alleen over woorden”.
Wie over enige mensenkennis en levenservaring beschikt, weet dat ook. Mensen vertellen hun diepste verhaal misschien wel door een angstige of verdrietige blik in hun ogen, een futloze handdruk, afhangende schouders, traag spreken en veelzeggend zwijgen. Het ware gesprek bevindt zich dan tussen de soms schaarse woorden die zij spreken. Een goede psycholoog heeft daar oog voor en neemt er ook de tijd voor.
Zelf ervaar ik ook in pastorale gesprekken dat momenten van stilte die ik even toelaat voor de ander ruimte scheppen om – soms eindelijk – het diepere te zeggen en dat is dan waar het eigenlijk in een mensenhart om gaat. Communicatie bestaat niet alleen uit woorden maar is het totale contact tussen mensen waarin gezegd maar soms ook vooral beleefd kan worden wat er werkelijk toe doet.
Frank Tallis vertelt in het boek Leven veel verhalen van mensen en illustreert met deze voorbeelden uit de praktijk zijn betoog. Ook komen tal van psychologen ter sprake. Frank Tallis heeft sympathie voor de psycholoog Eysench maar staat kritisch tegenover Freud al onderkent hij wel de waarde van het onderbewuste in de mens en zegt dan ook: “In deze zin heeft Freud het gewonnen van zijn critici” (p. 100).
Wat is de mens? Dat is nog niet zo gemakkelijk te zeggen volgens Frank Tallis. Je kunt kijken naar de identiteit van iemand maar wat is dat en wat zegt dat? Hier refereert Frank Tallis aan Jung, die er van uitgaat dat iedere mens een schaduwkant heeft. Het menselijk geluk is afhankelijk van de harmonie tussen beide kanten van iemands persoonlijkheid. Ook de psychologen Adler, Fromm en Frankl worden met instemming in zijn verhaal betrokken. Frankl staat geheel op zichzelf omdat hij als overlevende van de Holocaust zijn oorlogservaringen gebruikt als basis voor zijn psychologische visie en methode maar juist hij leert een mens leven ín zijn situatie door die te aanvaarden.
Steeds keert in dit boek Leven het schilderij Automat van Edward Hopper terug. Het is een opvallend schilderij uit 1927 met een eenzame vrouw in een automatiek aan een tafeltje. Door heel het boek wordt er weer een ander aspect van dit schilderij blootgelegd of wordt de voorstelling vanuit een ander perspectief bekeken. Een intrigerend gegeven dat mooi verweven is met het betoog van Frank Tallis. Zo komt hij halverwege tot de volgende uitspraak over de mens: “Leven is vervullend als het ware zelf zijn fundamentele en complexe behoeften kan bevredigen” (p. 172).
Interessant is wat er wordt verteld over de tegenwoordig gangbare EMDR therapie die op een toevallige ontdekking berust. Ontroerend is het verhaal van Sarah, een ernstig depressieve vrouw met wie Frank Tallis aanvankelijk geen contact kan krijgen maar door de inzet van muziek van Mozart gaat zij uiteindelijk praten en zegt: “Ik voel me anders”….”Ik denk dat ik beter ga worden”(p. 284).
Dat is het omslagpunt waar elke psychotherapeut samen met zijn cliënt blij van wordt!
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
Denk jij aan zelfdoding? Je bent niet alleen. Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl of bel 113 (lokaal tarief) of 0800-0113 (gratis).
