"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Liefs van Boy

Vrijdag, 29 september, 2017

Geschreven door: Roald Dahl
Artikel door: Nico Voskamp

Brieven van een groot kind aan zijn moeder

[Recensie] Toen Roald Dahl in 1967 een zware operatie aan zijn ruggengraat onderging, kreeg hij een telefoontje van zijn moeder. Ze zei het niet, maar wist dat ze ging sterven. Toen hij uit het ziekenhuis kwam was dat inderdaad gebeurd, maar kreeg hij de brieven die hij haar jarenlang had geschreven. Ze had ze alle ruim 600 bewaard, op stapeltjes met groen lint bij elkaar gebonden.

Van zijn tijd op de kostschool tot de glorie van een succesvol schrijverschap; gedetailleerd deed hij van alles verslag. Deze correspondentie werpt een ander – teder – licht op de band die Roald met zijn moeder had. Daarnaast geven zijn verslagen een prachtig beeld van het tot aan de nok gevulde leven dat Dahl heeft geleid, en zijn Britse flegmatieke omgang daarmee. De uitgave is in de gerespecteerde Privé-domein serie van de Arbeiderspers. Een herkenbaar chic omslag met daarin een kwalitatief prachtig boek, precies wat deze verzameling verdient. Het boek in je handen hebben is al een fysiek genoegen, en dan moeten we nog beginnen met lezen.

De eerste brief is van 11 oktober 1925. Roald was toen 9. Hij is dan net van de ene school afgehaald (omdat de hoofdmeester hem een ongenadig pak slaag had gegeven), en gek genoeg op een nog strengere geplaatst. Zijn moeder Sofie Magdalene zei dat ze dat deed omdat ze haar man, toen hij op sterven lag, had beloofd dat ze niet zou terugkeren naar Noorwegen voordat al hun kinderen een opleiding aan een Engelse kostschool hadden genoten. Het hoofd van die St. Peters School was een wrede man, die volgens een vriend van Roald “niets liever deed dan leerlingen afrossen.” De man hield ook scherp de uitgaande brieven van de leerlingen in het oog, zoals Roald later vertelde: “Om de gevaarlijke hoofdmeester te behagen die over onder schouder hing en meelas wat we geschreven hadden, meldden we allerlei geweldige dingen over de school.”

Ondanks die censuur zijn de brieven vanaf het begin levendig en optimistisch van toon. Februari 1927: “Lieve Mama, … gisteren hebben we een mieterse lezing gehad over holbewoners en Prehistorische dieren, van Mr Savory, hij geeft er elke periode een. Het interessantste van alles, hoe ze vuur maakten, ik heb in de tekening min of meer laten zien wat je ervoor nodig hebt, een boog …” Daaronder een ontroerend kinderlijke weergave van een stokje hout in een houtblok, dat razendsnel gedraaid moet worden en uiteindelijk warmte genoeg geeft om “een hoopje schaafkrullen” te laten ontvlammen.

Hereditas Nexus

De kleine Roald is een leergierig knaapje, pas in de latere brieven komen zijn cynisme en humor naar boven. In 1930 begint hij op de volgende kostschool Repton, waar zijn ontwikkeling vaart maakt. Hij bekwaamt zich in fotografie (later maakt hij daardoor als vlieger foto’s die in die tijd uniek waren), experimenteert met uitvindingen en krijgt van zijn moeder een motor, waarmee hij fanatiek door de omgeving scheurt.

Hitler

Na Repton treedt hij in dienst van wat nu Shell heet. Drankjes nemen in clubs en praten met “ouwe jongens” zijn nu de voornaamste bezigheden. Tot hij samen met een vriend uit een Duitse club wordt gegooid omdat ze een dartpijltjes gooien naar een foto van Hitler.

Hitler? Ja, oorlog, ook voor Roald. Hij volgt een pilotenopleiding en neemt actief deel aan de oorlog, tot hij crasht en zijn loopbaan als piloot is afgelopen. Alsof het zo moet zijn, begint daar pal achteraan zijn loopbaan als schrijver. Uit een brief van 13 mei 1942: “Lieve Mama, … Ik moet er al heel ver naast zitten wil ik hier geen grote sommen gelds kunnen verwerven met de RAF-verhalen die onze Britse persrakkers me laten schrijven. Mijn eerste – een kort stukjes van zo’n 4000 woorden is door C.S. Forester naar de grootste agent in New York gestuurd, en gister kwam de reactie…. ‘Het is buitengewoon – als hij het zelf geschreven heeft, is hij een natuurtalent met een superieure stijl: dit gaat zeker verkopen’!!”

Zo optimistisch als dat klinkt, zo hard vielen de volgende stappen op het schrijverspad tegen. Na de gouden greep van de RAF-verhalen, en daarna zijn Gremlin-verhaal dat verfilmd werd, stopte het succes. Hij schreef twee boeken die geen uitgever wilde hebben, en pas een aantal jaren later vond hij zichzelf opnieuw uit met de korte-verhalen-met-een-twist, die ook wereldberoemd werden. De kanjers van kinderboeken volgden daarna. Als je zoals ik Mathilda één van de betere kinderboeken ooit vindt, dan is het interessant om in de brieven van de jonge Dahl al de gebeurtenissen te zien die – aangedikt – in zijn kinderboeken terug komen. Alleen daarom is dit boek al een mustread.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Boeken van deze Auteur: