"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Malva

Dinsdag, 6 oktober, 2015

Geschreven door: Hagar Peeters
Artikel door: Rein Swart

Dochter van de dichter

Het romandebuut van een dichter is iets om naar uit te kijken. De lezer mag hopen dat het dichterlijk taalgebruik wordt meegenomen in de benadering van het onderwerp. Dit is zeker het geval in Malva, de debuutroman van Hagar Peeters. Ze koos ervoor het verhaal te vertellen van de jong gestorven dochter van de Chileense dichter Pablo Neruda en zijn eerste Nederlandse vrouw Marie. Peeters taal heeft een Zuid-Amerikaanse flair die aan Marquez doet denken, maar wellicht komt dat ook door het onderwerp dat ze bij de kop neemt: het verstoten van deze met een waterhoofd geboren Malva door haar vader.

Behalve het poëtische taalgebruik maakt de onaardse sfeer deze roman bijzonder. De op achtjarige leeftijd overleden Malva kan los van tijd en ruimte vanuit de hemel bezien wat op aarde gebeurt. Daarmee neemt ze het gezichtspunt van de alwetende verteller wel heel letterlijk in. Zonder enig probleem schiet ze heen en weer in de tijd. Ze kijkt vooral terug op de periode waarin haar vader zijn carrière begon als dichter en daarbij een kind met een gebrek slecht kon gebruiken. Malva is daarover in de hemel nog steeds erg nijdig:

‘Betrap ik mijn vader op aarde ooit op een gedachte aan mij? Nooit! Mijn uitbanning is volledig. Hij slaapt goed, koestert geen enkele gewetenswroeging. Ik observeer hem die eerste tijd om dat te kunnen vaststellen; om te kunnen opmerken dat het echt zo is, dat het kan, dat de uitsluiting volledig is.’

Uitgekotst

Om hem postuum te bereiken roept Malva de steun in van de schrijfster Hagar, die zelf ook een verzwegen verleden kent en de pijn van Malva op papier zet. Het op schrift gestelde vormt een genoegdoening voor hetgeen Malva in haar leven aan affectie tekort is gekomen. Dit gemis wierp zijn schaduw al vooruit toen Malva in Madrid, waar de ouders vanuit Indonesië naar toe verhuisd waren, niet uit de baarmoeder wilde komen. Haar vader verdroeg haar niet, schrijft Hagar namens Malva, hij verdroeg haar geringe levensvatbaarheid niet:

Boekenkrant

‘Mijn vader wist dat, en hij verdroeg het niet. Hij verdroeg alleen de dood die een gevolg was van dapper vechten, niet een die intrad ondanks het gevecht, waarbij het verlies bij voorbaat vaststond; waarbij geen kruid is gewassen.’

Malva werd door haar vader, die graag zijn handen vrij had voor een ander liefje, met haar moeder terug naar Nederland gestuurd en daar in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog bij een streng christelijk pleeggezin in Gouda ondergebracht. Hier overleed ze in 1943, op achtjarige leeftijd.

In de hemel, die behalve dat men daar niet dood kan gaan weinig verschilt van de aarde, verkeert Malva in het gezelschap van andere uitgekotste kinderen, zoals de dochter van James Joyce en de zonen van Arthur Miller en Albert Einstein. De non-acceptatie van kinderen met een lichamelijk of geestelijk gebrek blijkt wijdverspreid onder creatieve geesten. Eerzucht wint het vaak van menselijke genegenheid. Een speciale rol speelt Oskar, hoofdpersoon uit Die Blechtrommel. Ook hij kampt nog steeds met de frustraties die hij opdeed in zijn tijd op aarde. Zijn functie als afleidingsmanoeuvre van het oorlogsverleden van Günter Grass zit hem nog zo hoog dat hij nooit gestopt is met trommelen en de voordracht van gedichten van Neruda verstoort met zijn gekwelde gebons. Het voordeel van de hemel is dat Malva voor raad langs kan gaan bij grootheden als Socrates, Roald Dahl en de Poolse dichteres Wislawa Szymborska.

Leven en literatuur

Peeters haalt in haar roman heel wat overhoop. Ook Hagars eigen familie wordt niet gespaard. Haar tante Marja Vuijsje publiceerde een boek over de kampgeschiedenis van haar familie en de vader van Hagar raakte daardoor zeer geïnteresseerd in het socialistisch experiment dat in Chili werd uitgevoerd door Salvador Allende. Met name het eind van de roman, waarin de verschillende familielijnen samenkomen, spreekt daardoor tot de verbeelding. Dit is helaas niet het geval in het begin van het boek, dat geschreven is in al te geforceerde taalgebruik en met onnodig lange zinnen. Ook de beelden zijn niet altijd even gelukkig gekozen, zoals deze, over de plaats waar Malva werd opgevangen tijdens de oorlog:

‘Zou ik een paar honderd kilometer verderop zijn terechtgekomen, bij onze in die tijd nogal hachelijke oosterburen, dan kon ik het al veel eerder schudden met dat hoofd van mij, zo hard dat ze het in Keulen hoorden klotsen.’

Ondanks de soms onhandige beeldspraak is Malva een indrukwekkende vertelling. In een exposé waarin literatuur en leven een nauwe verbintenis met elkaar aangaan doorbreekt Peeters de ijzeren greep die de werkelijkheid op ons uitoefent en laat zien dat we daarin niet hoeven te berusten. Dat de dochter van Neruda daarmee eerherstel krijgt, is mooi meegenomen.


Eerder verschenen op Recensieweb


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.