Als niemand je kent, kan je ook niets gebeuren
[Recensie] De schrijfster en journaliste Margot Vanderstraeten begeleidt zes jaar lang de vier kinderen van de familie Schneiders (fictieve naam) bij hun huiswerk. In de gesloten joods-orthodoxe wereld van dit Antwerpse gezin is zij niet de eerste keus als zij solliciteert als werkstudente. Velen zijn haar voorgegaan en allen haakten al snel af. Uiteindelijk is het de beurt aan Margot om te proberen zich een plaats te verwerven in dit gezin. Het lukt haar maar het gaat niet vanzelf. In het begin verbaast en verwondert zij zich over de religieuze wetten en eeuwenoude tradities die niet passen in de jaren negentig en haar eigen leven.
Het gezin Schneiders is orthodox-joods. Dat is een stapje ‘lichter’ dan het ultra-orthodoxe (chassidische) jodendom. Orthodoxe joden streven naar het strikt naleven van de joodse wet en absolute acceptatie van de Thora als ultieme waarheid. De orthodox-joodse wereld bestaat uit tientallen bewegingen met ieder hun eigen wereld, regels en wetten maar wordt wel gezien als de hoofdrichting binnen het jodendom.
In de zes jaar dat Margot de kinderen begeleidt, leert zij veel over het jodendom. Soms verbaast zij zich en soms maakt ze zich boos. Ze begrijpt de angsten en frustraties die voortgekomen zijn uit de Holocaust maar kan geen begrip opbrengen voor de standpunten ten aanzien van de Palestijnse kwestie. De auteur woont samen met haar Iraanse vriend Nima. Dat kunnen de Schneiders niet waarderen en andersom is er vanuit Nima ook wantrouwen naar de Joodse familie. Uiteindelijk leren ze elkaar kennen en nodigen ze Nima uit om samen met hen de sjabbat te vieren. Langzaam maar zeker komt er meer begrip en waardering tussen de werkstudente en de Schneiders. Met veel humor en nieuwsgierigheid leren ze van elkaar en ontstaat er meer respect.
Margot Vanderstraeten heeft al eerder romans gepubliceerd en twee interviewboeken. Ze won prijzen met haar romans en dat is niet voor niets want Vanderstraeten kan op een boeiende en indringende manier de wereld om zich heen op papier tot leven brengen. De herinneringen aan de zes jaar bij de orthodox-joodse familie zijn nog altijd haarscherp ondanks het feit dat het inmiddels bijna 30 jaar geleden is. Er zal in die jaren niet heel veel veranderd zijn in deze wereld. Er is nog altijd een toenemend antisemitisme en veel onbegrip over de manier van leven van deze mensen. In orthodox-joodse kringen zijn opleiding en kennis heel erg belangrijk. Zoals de oudste zoon Jakov zegt: “Het is ons kapitaal. Kennis kan niemand je afnemen.”
Door dit boek leren we de Schneiders en hun kinderen goed kennen. De kinderen zijn inmiddels uitgevlogen over de wereld en Margot Vanderstraeten zoekt ze jaren later op in New York en in Israël. Woonplaatsen die niet zomaar gekozen zijn. Het zijn plaatsen op de wereld waar het leven voor orthodoxe joden makkelijker is omdat de groep groter is en de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog veel verder weg.
Eigenlijk moet iedereen dit boek lezen. Het leert de lezer veel over deze gesloten wereld en het jodendom en geeft een unieke inkijk in een wereld die voor velen onbekend is. De kinderen zijn iets meer ‘open’ naar de wereld maar vader en moeder Schneider zullen niet snel de publiciteit zoeken. Ze hebben zich verzoend met dit boek maar naar buiten treden doen zij niet. Als niemand je kent, kan je ook niets gebeuren.
Mazzel Tov geeft veel stof tot nadenken en zorgt zeker voor meer begrip en respect.
—
Eerder verschenen op Hebban.nl
