De culinaire geschiedenis van de mediterrane middeleeuwen
[Recensie] Jacques Meerman neemt ons in Mediterraneo mee op reis door de geschiedenis. We maken een rondreis in het Middellandse Zeegebied van de twaalfde eeuw. Claudia Roden beveelt het boek aan als ‘een spannende en betoverende culinaire odyssee’. Al eerder schreef Jacques Meerman een culinair historisch boek en wel over Nederland. Met een enigszins eufemistische titel, want een dikke pil: Kleine geschiedenis van de Nederlandse keuken (2015).
Treffend laat hij in Mediterraneo zien dat er reeds in de middeleeuwen over en weer werd beïnvloed: multi-culti is van alle tijden. Wie het programma Verborgen Verleden kent weet dat de kans dat je verre voorouders buiten Nederland geboren zijn vrij groot is. Een moskee in Algerije was eerst een Romeinse tempel, werd toen een Byzantijnse kerk, vervolgens moskee, weer even een (Franse) kerk en is tegenwoordig opnieuw een moskee. Zo maar een paar voorbeelden die evengoed geldig zijn voor onze eetcultuur.
Jacques Meerman leidt ons rond de Middellandse Zee via de ogen van een Franse monnik, een joodse rabbi, een islamitische ambtenaar uit Granada en een Marokkaanse geograaf. Spanje, Portugal, Marokko en Frankrijk bestonden in de middeleeuwen nauwelijks, net zo min als Italië. Kookboeken waren er al wel in Perzië, hoewel veel uit die tijd eenvoudig weg is of vernietigd. Alleen uit het Arabisch-sprekende deel van de islamitische wereld zijn kookboeken uit de tiende tot dertiende eeuw bekend en bewaard.
Net zoals de algemene geschiedenis verbonden is met de culinaire, beïnvloedt de culinaire historie soms de algemene. Denk aan de behoefte aan specerijen die leidde tot de ontdekking van Amerika, zo legt Jacques Meerman uit. Mediterraneo is een pittig boek. Niet zo zeer vanwege de zojuist genoemde specerijen, maar meer door de informatiedichtheid. Ook worden er heel wat heilige huisjes omver geworpen. Pizza komt oorspronkelijk niet uit Napels toont Meerman overtuigend aan. Het eerste pizza-achtige recept staat in een middeleeuws-Syrisch kookboek genaamd Wusla. Cannoli, de zoete gevulde hoorntjes uit Sicilië staan in een veel ouder Egyptisch kookboek. Ook Aziatische groenten als aubergines, onmisbaar in ratatouille, vonden hun weg naar de Middellandse zee. Bittere sinaasappels voor de typisch Engelse marmelade? Scotch eggs? Die laatste vind je in Wasf een 14e-eeuws Egyptisch kookboek. Afijn je moet het zelf maar lezen, ervaren en je verbazen over de wederzijdse culinaire kruisbestuiving tussen Europa, Afrika en Azië.
Tot slot een treffende passage uit Mediterraneo:
“Culinaire geschiedenis is onlosmakelijk verbonden met de algemene. De grote wereld is de wereld waarin de mensen leven en eten. Wat en hoe je eet is weliswaar tot op zekere hoogte een kwestie van persoonlijke smaak maar wordt nog veel fundamenteler bepaald door oorlogen, handelsbetrekkingen, agrarische kennis, klimaat, werktijden, godsdienst, de aanwezigheid van water – enzovoort. Je eet altijd in een sociale omgeving, zelfs als je alleen bent.”
Van harte aan te bevelen aan de echt geïnteresseerde lezer die bereid is de diepte in te duiken en meer wil weten over de rijkdom van de middeleeuwse culinaire cultuur.
—
Eerder verschenen op Kookboekennieuws.nl
