"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Met iedere regendruppel huilt mijn mislukte leven in de natuur

Vrijdag, 6 maart, 2020

Geschreven door: Gerardo Soto Koelemeijer
Artikel door: Jan Koster

Een depressieve hoofdpersoon en toch geen zwartgallig boek

[Recensie] Het eerste boek van de nieuwe uitgeverij Anabasis is van de oprichter zelf, Gerardo Soto y Koelemeijer. Het heet Met iedere regendruppel huilt mijn mislukte leven in de natuur, een titel die weinig vrolijkheid belooft. Wat wil je ook als de hoofdpersoon, Pieter Heuvelburcht, een wiskundedocent is die al meer dan dertig jaar zijn lessen op het lyceum draait en in sneltreinvaart op weg is naar een depressie.

Het docentenleven staat hem steeds meer tegen. Als docent is hij een eenling, zijn leerlingen hebben wel baat bij zijn lessen, maar als mens waarderen zij hem niet. Thuis vlucht hij in de drank en in zijn enorme voorraad boeken waarin hij af en toe wat leest. Te weinig, tijdgebrek en rusteloosheid spelen hem parten. Een favoriete auteur is Fernando Pessoa. Een citaat uit Boek der rusteloosheid lijkt van toepassing op de toestand van Pieter, een niet aflatende weerzin tegen alles en iedereen:

“Gezien mijn sterke neiging tot weerzin is het vreemd dat ik mij nog nooit heb afgevraagd wat dat eigenlijk is. Vandaag bevind ik mij weer in die tussentoestand van de ziel waarin het leven noch iets anders mij zint.”

Zijn onrust wordt versterkt door een telefoontje van het verzorgingstehuis waar zijn oom verblijft en een plotseling weer opduikend krantenknipsel over het foute oorlogsverleden van diezelfde oom. Herinneringen aan die man waarvan hij hoopte dat die waren weggestopt komen weer boven. Het wordt hem allemaal te veel. Pieter meldt zich ziek en neemt uiteindelijk ontslag. Met een gloedvolle speech waarin hij het onderwijssysteem en en passant zijn collega’s te kakken zet verbrandt hij alle schepen achter zich.
In een desperate poging om een positieve draai aan zijn leven te geven vertrekt hij voor een paar weken naar Madrid. Of het hem lukt om het verleden achter zich te laten en het leven in het heden weer aan te kunnen? Het grootste deel van Met iedere regendruppel huilt mijn mislukte leven in de natuur gaat daarover.

Heaven

Als personage is Pieter overtuigend. Het eerste gedeelte gaat over het laatste deel van zijn werkzame leven. Je voelt zijn weerzin, de oplopende spanning met een ontspoord leven als logisch gevolg. Zijn vlucht naar Madrid lijkt paniekerig maar aldaar komt hij in zekere zin tot rust. Delen van het verleden, weer die oom, blijven hem daar achtervolgen en het duurt even voordat hij daarmee leert om te gaan. Hulp daarbij komt uit onverwachte hoek: van Mutis, een Afrikaanse immigrant, en de mysterieuze Fátima, die hem doen inzien dat contacten met mensen positief kunnen uitwerken.

Soto y Koelemeijer raakt aan veel thema’s van deze tijd: depressiviteit, werkgerelateerde stress bij docenten, migratie, kindermisbruik. Rouwverwerking is misschien wel het overheersende thema. Zijn eigen verleden als ook het plotselinge verlies van zijn enige vriend, Bart, laten diepe sporen na.

In hoeverre is het egofictie?

Je kunt je afvragen in hoeverre dit boek over de auteur zelf gaat. Er zijn verschillende aanwijzingen die erop lijken te duiden dat het, in ieder geval deels, over Soto y Koelemeijer zelf gaat. Het boek is opgedragen aan Thomas Blondeau, een goede vriend van hem die veel te jong stierf. Lijkt op Bart in de roman.

De wisseling van perspectief zou ook een indicatie kunnen zijn. Het eerste deel over het docentenleven is een alwetende verteller aan het woord. In Madrid en daarna is er een ik-verteller. Zou het eerste deel over een willekeurig iemand kunnen gaan en zegt het vervolg meer over de auteur?

Er zijn meer aanwijzingen. De auteur is zelf wiskundige en werkt als docent. Ook het terloopse gebruik van wiskundige termen door de hoofdpersoon, zoals normaalverdeling, is er één van. Nog iets minder onopvallend: tegen het einde gaat het tijdens een therapeutisch gesprek over het vak van wiskundedocent. De therapeut:

“Ik kan me ook inbeelden dat leerlingen gemotiveerd raken door verhalen uit de wiskunde.”

Laat de auteur nou bijvoorbeeld ook een alleszins goed leesbaar boek daarover hebben geschreven, Wiskundigen mogen niet huilen.
En dan de naam van de uitgeverij, Anabasis. Het begrip komt nogal vaak voorbij in het boek en dat lijkt niet geheel toevallig. Het betekent:

“Anabasis (Oudgrieks: Ἀνάβασις) betekent letterlijk omhooggaan. Het komt van ana  (omhoog) en bainein (gaan). Het is een tocht of expeditie van een kustlijn naar het binnenland van een gebied.”

Enige overeenkomst met wat de hoofdpersoon in psychologische zin doormaakt ligt voor de hand.

Het is een interessante kwestie. De manier waarop het verhaal is verteld en de bredere thematiek zorgen ervoor dat het min of meer over iedereen zou kunnen gaan. In ieder geval is het universeler dan de modieuze egofictie van de laatste tijd.
Nog één ding is het vermelden waard. Aan het einde van Met iedere regendruppel huilt mijn mislukte leven in de natuur kun je als lezer twee kanten op. Je stopt met lezen op een logisch moment of je gaat verder en komt op een einde dat net zo logisch kan zijn, maar dat heel anders en verrassend uitpakt.

Het zwart en grijs van de omslag, de thematiek en de toestand van Pieter Heuvelburcht zouden de vrees kunnen wekken dat het een somber, zwartgallig boek is. Dat is niet het geval. Het leest prettig, het tempo is aangenaam en de auteur weet de valkuil van clichématigheid vakkundig te ontlopen.

Eerder verschenen op jkleest.nl

Boeken van deze Auteur: