Filosofisch wandelen of wandelend filosoferen?
[Recensie] Voor veel wandelliefhebbers is het een van de grootste uitdagingen: het bewandelen van de camino naar Santiago de Compostella. Vanaf Nederland gaat het om een afstand van ongeveer 2.000 kilometer, maar er zijn diverse andere mogelijkheden om het gewenste einddoel te bereiken, bijvoorbeeld door per fiets of trein een deel van de route af te leggen. Of je kan natuurlijk vanaf een ander vertrekpunt beginnen met lopen, bijvoorbeeld vanaf Porto of Sevilla. Als het je lukt om de laatste honderd kilometer al wandelend af te leggen kan je het certificaat in ontvangst nemen, dat bevestigt dat je de pelgrimstocht volbracht hebt. De belangstelling voor de bedevaartstocht is sinds ongeveer 1970 gegroeid, schrijft filosoof Ton Lemaire in zijn pas verschenen wandelboek: ondanks het feit dat steeds minder mensen zich in die tijd voor het katholieke geloof interesseerden, nam het aantal pelgrims juist toe: van bijvoorbeeld 500 geregistreerde wandelaars in 1984 groeide het jaarlijkse aantal naar 3.500 in 1988. In 1993 waren er 100.000 Santiago-gangers, tien jaar later waren het er twee keer zoveel en in 2017 stond de teller op maar liefst 300.000 wandelaars.
Historische beschouwingen
Wie zelf wandelt, en daarbij meer wil weten over het fenomeen wandelen kan met dit omvangrijke boek goed uit de voeten. Dankzij de vele historische beschouwingen ga je al snel op een andere manier naar deze manier van voortbewegen kijken. Zo dringt onvermijdelijk het besef door dat deze activiteit vandaag de dag vooral een luxe aangelegenheid is. Want vroeger was er natuurlijk helemaal geen keuze, als je niet wandelde kwam je bijna nergens. En dat ‘vroeger’ slaat bijvoorbeeld op de periode dat het afleggen van grotere afstanden met de postkoets verliep, de fiets of auto waren nog niet uitgevonden. Dat mensen ook voor hun plezier gingen wandelen gebeurde veel later, een veelzeggend detail is dat pas in 1914 de eerste bewegwijzerde wandeling het licht zag, jammer dat het boek niet vermeldt om welke route het ging.
Platteland
Dat het boek door een filosoof geschreven is, is bijna op elke pagina merkbaar door het veelvuldig aanhalen of verwijzen naar filosofen en schrijvers. Daarnaast is er veel informatie over landschappen en steden, iets wat overigens lang niet altijd even relevant is. Zoals bijvoorbeeld over Parijs, waarbij beschreven staat dat de Franse hoofdstad vele brede avenues en boulevards heeft, dat er talloze cafés en restaurants zijn en dat het ook niet ontbreekt aan een groot aantal boeiende musea, een toeristische reisgids is er niets bij! Iets verder krijgt de lezer een uitgebreid abstract betoog over het fenomeen stad en de relatie tot het platteland en over de verstedelijking van de wereld, met als conclusie dat slenteren en flaneren in de stad misschien best boeiend kan zijn, maar “dat er ook veel te wandelen, te leren, te bewonderen en te genieten valt buiten de stad.”
Tibet
Na de vele filosofisch getinte beschouwingen in de eerste helft van het boek ligt in de tweede helft de nadruk meer op het wandelen zelf. De beschrijving van bijvoorbeeld de tocht van Alexandra David-Néel als eerste westerse vrouw naar de heilige stad Lhasa in Tibet, in 1923, of de zwerftocht van Dersoe Oezala (ook: Oesala) behoren tot het beste deel van het boek. Waar Lemaire in het begin nog wel eens terug viel tot stug geschreven zinnen (“men doet dit, men doet dat”) zijn juist de beschrijvingen van de concrete wandeltochten het meest inspirerend beschreven.
Kortom, Met lichte tred benadert heel veel aspecten van het fenomeen wandelen, het hardbound boek is fraai uitgegeven met bovendien acht kleurenafbeeldingen, waaronder het bekende Wanderer über den Nebelmeer van Caspar David Friedrich en een beeld uit de film over de genoemde Dersoe Oesala. Mocht er ooit een tweede druk komen dan zou wat meer informatie over de moderne ontwikkelingen op zijn plaats zijn, zoals het fenomeen groepswandelingen, wandelvakanties, het astronomisch aantal beschreven wandelroutes op internet. Ook zou het niet misstaan om dan aandacht te besteden aan moderne navigatiemiddelen zoals Google Maps en gps-apparatuur.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
