Te kleine liefde
In zijn eerste roman voor volwassenen beschrijft Ted van Lieshout zijn persoonlijke verhaal, waarvan hij in 1999 al een tipje van de sluier oplichtte met de dichtbundel Zeer kleine liefde. Met Mijn meneer doet hij het hele verhaal uit de doeken. Hoewel het thema – slachtofferschap van pedofilie – een moeilijk en grimmig onderwerp is, is het duidelijk niet zijn doel geweest om te choqueren. Ook maakt het boek niet de indruk van een aanklacht. Het lijkt erop dat de auteur weinig meer wilde dan ‘zijn verhaal wereldkundig maken.’
Ted van Lieshout brengt de lezer terug naar de zomer van 1966, waarin hij zich als elfjarige jongen een beetje verveelt tijdens de zomervakantie. Veel vriendjes heeft hij niet en omdat zijn vader het jaar ervoor overleden is, is het thuis bij moeder ook maar stil en saai. Maar op de een of andere manier is deze gevoelige jongen gefascineerd door een verweerd Mariabeeldje dat in het nabije bos onder een klein afdakje staat. Als hij weer eens bij het beeldje rondhangt, wordt hij benaderd door een knappe, jonge man tot wie hij zich direct aangetrokken voelt. Al snel weet de man Ted voor zich te winnen met dure lego, modeltreinen en tekenlessen. De vrouw van ‘Meneer’, zoals Ted hem noemt, is op dat moment op veilige afstand in Zwitserland. Ted vindt het aan de ene kant wel vreemd dat een volwassene zoveel aandacht aan hem schenkt, maar aan de andere kant voelt hij zich gevleid dat deze man hem ‘bijzonder’ vindt en zijn vriend wil zijn.
Op een van deze middagen vertelt Meneer wat modeltekenen inhoudt. Uit de dialoog die daarop volgt, blijken de eerste tekenen van manipulatie van Meneer:
‘“Mag ik mijn onderbroek aanhouden?”
“Natuurlijk mag dat,’ zei meneer. ‘Je moet nooit iets doen wat je niet wilt. Als je maar weet waaróm je iets niet wilt. Als het is omdat je niet durft, is het eerder een kwestie van niet kunnen dan van niet willen.”’
Langzaam maar zeker wint de man het vertrouwen van de jongen en weet stap voor stap steeds dichter bij hem te komen. Uit Teds naïeve taalgebruik blijkt wel dat hij vaak niet in de gaten heeft wat hem precies overkomt. Onverbloemd vertelt Van Lieshout tot in detail wat hij zich kan herinneren van deze ‘relatie.’ Hij vindt de aandacht erg bijzonder, maar hij voelt ook aan dat het verkeerd is wat ze doen en omdat hij er niet echt met iemand over kan praten, begint bij brieven te schrijven aan het Mariabeeldje. Deze manier van vertellen leent zich uitstekend voor dit tere onderwerp, want voor kritiek van anderen is hier helemaal geen plaats. Inmiddels is zijn moeder wel op de hoogte van de vriendschap, maar als ze de man ontmoet, wordt ze zo ingepakt door zijn charmes dat ze hem volledig vertrouwt en haar zoon zelfs aanmoedigt naar hem toe te gaan.
Ted van Lieshout is van huis uit kinderboekenschrijver, wat wel blijkt uit de schrijfstijl van dit boek. Het verhaal is weliswaar beklemmend, maar dit wordt gecompenseerd door het luchtige taalgebruik. Hier en daar zijn de hersenspinsels van de elfjarige jongen wel erg kinderlijk, wat soms een beetje ergerlijk kan zijn. Maar door het perspectief bij het kind te leggen en ruimte te geven aan zijn kinderlijke logica, kan de lezer tenminste begrip opbrengen voor het feit dat de jongen het allemaal maar laat gebeuren. Het wordt echter ook pijnlijk duidelijk dat Meneer heel goed weet waar hij mee bezig is en uiterst manipulatief te werk gaat. Er ontstaat zelfs een vermoeden van geoefendheid, en van het feit dat Ted niet zijn eerste slachtoffer is. En toch is het Ted van Lieshout gelukt om niet uitsluitend gevoelens van boosheid of verontwaardiging op te roepen. Het is eerder zo dat je het als lezer de jongen zelfs gaat gunnen en hem deze eerste ‘relatie’ helemaal niet af wilt nemen.
Hoe bijzonderder de man Ted laat voelen, hoe dichter hij bij hem kan komen. Ondertussen zegt Maria bitter weinig terug en moet Ted het allemaal in zijn eentje opknappen. Maar tegen de tijd dat de ‘relatie’ letterlijk tot een hoogtepunt komt, weet hij heel goed wat hij wil en is hij sterk genoeg om te bepalen dat er hier een grens overschreden is. Wat overblijft, is een herinnering waar Ted van Lieshout, of in ieder geval de door hem gecreëerde verteller, ondanks alles, met liefde aan terugdenkt.
