"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Mijn moeders strijd

Dinsdag, 26 maart, 2019

Geschreven door: Murat Isik
Artikel door: Nico Voskamp

Feminisme avant la lettre

[Recensie] Het Boekenweekessay 2019 is, hoewel geschreven door een man, wel geheel in lijn met het thema ‘De Moeder de vrouw’. Over dat thema is veel te doen geweest. De belangrijkste kritiek: waarom zo’n thema en toch het boekenweekgeschenk en – essay laten schrijven door mannen? Terechte kritiek, waarvoor de CPNB al even terecht zij het niet erg diep door het stof is gegaan. Dit essay compenseert die fout op een andere manier, namelijk met een krachtig verhaal.

In Mijn moeders strijd vertelt Murat Isik hoe zijn moeder Aynur haar leven zelf heeft vormgegeven. Als je op de achterflap de randomstandigheden leest, heb je al een idee hoe stroef dat moet zijn gegaan: “… geboren is in een conservatief dorp in Oost-Turkije en opgroeit in de kuststad Izmir. Ze verzet zich tegen haar achtergestelde positie als vrouw en probeert de regie over haar leven in eigen hand te nemen. Hoe moeilijk dat is, blijkt wanneer haar broer haar eerst zonder overleg tewerkstelt als huishoudelijke hulp en haar daarna tegen haar wil probeert uit te huwelijken. Aynur komt in opstand en trouwt een man met wie ze wél een toekomst voor zich ziet, maar het wordt een moeizaam huwelijk.”

Als je het boekje zelf leest, blijkt het erger dan je had gedacht. Vanaf het moment dat Aynur in een zeer afgelegen Turks dorpje geboren is, heeft ze de wind tegen. Van een briesje tot zware storm, zoals toen ze nog peuter was en ze zo ziek was, dat ze op een wisse dood af leek te stevenen. Ze herinnert zich nog dat eerst haar vader en daarna haar moeder de moed opgaven, maar haar levenskracht was toch sterker en ze werd weer beter. Die strijd, zoals Isik dat mooi benoemt, heeft ze de rest van haar leven volgehouden.

Een taaie dame dus, en dat was wel nodig ook. Het regime in het dorpje was namelijk nogal rigide. Mannen waren de baas, vrouwen ondergeschikt en wie te openlijk daaraan twijfelde kreeg een klap voor haar harses. Of erger.

Pf

Dat illustreert het stukje over de jonge Aynur, die zich verwonderde over het feit dat de net gehuwde vrouwen in het dorp vaak rondliepen met een blauw oog, of een gebroken hand. Later leerde ze dat dit de manier was om bij een meningsverschil te communiceren binnen een gearrangeerd huwelijk. Nodeloos te zeggen dat zij voor zichzelf een heel andere toekomst in gedachten had. En die ook met de koppigheid van een zeer sterk karakter najoeg.

Feminisme? Zo zou je het nu noemen. In haar visie was het gewoon rechtvaardigheid. Waarom zouden mannen de lakens uitdelen en het leven van vrouwen bepalen? No way. Ze roeide tegen de stroom in en accepteerde de ongemakken die daarbij hoorden. Zoals de veroordeling door de andere vrouwen, die haar van gedachten wilden laten veranderen. Door geroddel. Of uit de groep stoten. Zo ging dat bij haar ‘bondgenoten’.

Hetzelfde gebeurde toen ze trouwde met wat een aardige man leek, en daarna haar schoonmoeder beter leerde kennen. Over dat huwelijk:

“’Het ging echt goed, tot zijn moeder zich ermee begon te bemoeien. Nadat ze de eerste weken had geobserveerd hoe onze relatie zich ontwikkelde, besloot ze in te grijpen. Op een dag, toen je vader lieve woorden tegen mij sprak, riep ze dat hij mij niet zo moest behandelen, want anders zou ik brutaal en verwaand worden en hem om mijn vinger vinden. Ze zei toe letterlijk dat hij harder voor mij moest zijn.’

Na al die tijd klinkt de woede over mijn grootmoeders bemoeienis nog door in mijn moeders stem…

‘Zoals zoveel vrouwen uit die tijd maakte ze haar schoondochter het leven zuur. Wat vrouwen elkaar toch aandoen, hoe ze elkaar klein houden. Mijn god, het is zo triest.’”

Dat drukt het nog zacht uit. Het is beschamend, maar aan de andere kant een indrukwekkende prestatie dat Aynur zich door al die ellende heen wist te worstelen, haar huwelijk met zo min mogelijk schade doorstond, haar kinderen zo fatsoenlijk mogelijk opvoedde en haar eigen leven wist op te bouwen. Een sterke levenskracht indeed. En bovenal een mooi en hoopgevend verhaal.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles 

en op Nico’s recensies

Boeken van deze Auteur:

Mijn moeders strijd

Mijn moeders strijd

Wees onzichtbaar