Adembenemende inkijk in het kermismilieu
De moderne Vlaamse literatuur spreekt tot de verbeelding en staat garant voor zinnenprikkelende literatuur. Vertegenwoordigers van die literatuur hebben, hoewel ze binnen hetzelfde taalgebied schrijven, hun eigen stem. Die van theatermaker en schrijver Erik Vlaminck lijkt op die van Dimitri Verhulst, maar is wat ingetogener. In de novelle Miranda van Frituur Miranda – alleen de titel spreekt al boekdelen – bereikt hij met rake, beeldende zinnen een nieuw hoogtepunt.
Miranda van Frituur speelt zich af in de kermiswereld, die kleurrijk, volks en plat is. De oudere Miranda kijkt naar de witte stippels op haar armen, veroorzaakt door spatten kokendheet vet op haar huid, en ziet terug op haar leven. Ze vertelt over haar man Arthur van Hooylandt, haar zoon Tony en haar minnaar Modest Verreycken. Zijn overlijden, op het parkeerterrein van een Aldi terwijl hij bierblikken en hondenvoer in zijn armen hield, is de aanleiding voor haar bespiegeling. Er is iets wat haar van het hart moet. Met zinnen als: ‘Nu vraag ik me af of hij toen al iets wist van wat ik later door scha en schand zelf te weten ben gekomen,’ houdt Miranda de lezer op het puntje van zijn stoel.
De personages zijn net als de kermis zelf kleurrijk. Echtgenoot Arthur is een halve forain, zoals een kermisexploitant in Vlaanderen genoemd wordt. Hij is de eigenaar van kindermolen De kinderdroom. Omdat hij vanwege een verwaarloosde appendicitis zijn halve darm kwijt is, zit hij lang op de koer. Collega Modest van de schietkraam was getuige tijdens het huwelijk van Miranda en Arthur. Hij verloor al vroeg zijn vrouw en kreeg een geheime relatie met Miranda. Miranda noemt haar twee mannen af en toe bij hun volledige naam om daarmee de afstand tot hen aan te geven.
Verheven en aards tegelijk
Het is de toon die de muziek maakt en die is hemels. Het Vlaams is verheven en aards tegelijk. Dit is poëtische literatuur van een auteur die de kunst verstaat om treffende details weer te geven. Elke zin proef je op je tong en wil je nog eens lezen. Een willekeurig voorbeeld over de sansculottehoed die Arthur op zijn trouwdag droeg: ‘Gij moogt daar vooral niet mee lachen wanneer hij daar voor de zoveelste keer over begon door te drammen.’ Het proza ontstijgt de alledaagsheid; niet alleen de woordkeus, maar ook de anekdotiek is origineel. Zo schrijft Vlaminck over datzelfde huwelijk:
‘Van Arthurs vader – die er voor zijn loterijkraam een veel te grote voorraad van had gekocht – kregen wij een koffiezetapparaat.
Maar Arthur wilde het toestel mordicus niet in de woonkamer hebben.
Omdat hij geen koffie met kalk erin wilde drinken.
Omdat hij niet elke ochtend het papier van de filterzakjes, dat volgens hem dezelfde smaak heeft als goedkoop wc-papier, bij zijn ontbijt wilde proeven.
Het koffiezetapparaat in kwestie heeft jarenlang, ingepakt in een doos, liggen rammelen onder de passagiersstoel in de cabine van de Bedford.’
Daarbij is de compositie van de korte hoofdstukjes bijzonder: het stukje Moderniteiten is van kop tot staart een afgerond geheel. Het begint met een uitspraak van Arthur over een stilstaande klok die twee keer per dag juist staat en eindigt ermee dat niemand die stelling zal kunnen weerleggen.
Behalve de mooie taal en levendige karakters biedt het boek ook een boeiende plotlijn. Dit maakt Miranda van Frituur Miranda, dat voortbouwt op de roman Suikerspin (2008), in zijn totaliteit adembenemende literatuur. In het colofon staat trouwens ook nog vermeld dat fragmenten van deze tekst verwerkt zijn in de theaterversie van Suikerspin, die vorige maand in Antwerpen in première is gegaan.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
