Moon tiger

“Ik schrijf een geschiedenis  van de wereld. Want ik ben niets als ik niet deel ben van alles”

[Recensie] Is geschiedenis iets dat vooral moet worden gelezen door de verslagen en cijfers vanuit een voornamelijk theoretisch en dus hoofdzakelijk als een ‘mannelijk’ gezien gegeven? Of mag en moet er ook een meer ‘vrouwelijke’ blik op worden gericht en wordt het pas een volledig beeld als ook de gevoelens van vrouwen in het verhaal worden opgenomen?

Het verhaal van

Tijdens Wereldoorlog II slaagt ze er met list en bedrog in om als oorlogsjournaliste naar Caïro te worden gestuurd. Ze blijft er vier jaar, ze komt alleen en ze vertrekt alleen, maar in die vier jaar tijd beleeft ze haar leven zo intens, heeft ze een liefde die zo sterk is dat die haar verdere leven de norm zal blijven. Ondanks haar relaties met verschillende mannen, een schandaal in Hollywood, een huwelijk en een kind blijft dit haar enige verhaal. “Als ik op die jaren terugkijk, doe ik dat alleen. Wat daar gebeurde, gebeurt nu alleen nog in mijn hoofd – niemand anders ziet hetzelfde landschap, hoort dezelfde geluiden, weet de volgorde van de gebeurtenissen. Er is een andere stem, maar dat is er een die ik alleen hoor. De mijne – de onze – is het enige bewijs.”

De ‘moon tiger’ uit de titel is een groene wierookspiraal “met een gloeiend rode oog” om muggen te verjagen, die stilaan opbrandt en uiteenvalt in stukjes grijze as. Hij staat hier ook voor de wendingen die herinneringen en gedachten aan vroeger nemen. En voor de onvermijdelijkheid van de geschiedenis. “O God, denkt Claudia, mag dit een happy end hebben. Alstublieft een happy end. De moon tiger is nu bijna helemaal opgebrand; de groene spiraal wordt weerspiegeld door een spiraal van grijze as op het schoteltje. De jaloezieën zitten vol lichtstrepen; de aarde heeft weer een omwenteling gemaakt.” Een bede die Claudia denkt na haar laatste nacht met Tom voor die weer naar het front in de woestijn vertrekt. En zoals de spiraal van de moon tiger wenden ook Claudia’s herinneringen zich af, niet in een rechte lijn maar als een vuurwerk springen haar herinneringen alle kanten uit met als centraal punt haar korte liefde met Tom, het rode oog en het centrum waar alle andere herinneringen terug naar toe leiden.

Alhoewel het verhaal zich hoofdzakelijk in het hoofd van Claudia afspeelt krijgen we door de figuren die haar omringen een totaler, en ander beeld van haar. Zo is Claudia niet erg vriendelijk voor andere vrouwen. De vrouw van haar broer, Sylvia, beziet ze vooral minachtend “wier conversatie draait om het klimaat, prijzen en de scholen van de kinderen. Die achter Gordon aanhobbelt als een logge sloep achter een jacht”. Haar moeder neemt ze kwalijk dat die zich na de dood van haar man tijdens de Eerste Wereldoorlog uit het echte leven terug trok. Ook met haar dochter Lisa “mijn arme Lisa, een stil, flets kind”, heeft ze weinig voeling en ze laat haar grotendeels door de beide grootmoeders opvoeden.

Claudia, een kind van de tijd dat het vrouwen hoogst kwalijk werd genomen dat ze intelligent waren, heeft geen enkel ontzag voor de mannen in haar leven, behalve die ene. Niet voor haar man Jasper, een maker van historische drama’s die ze verwijt dat hij geschiedenis reduceert tot een spektakelstuk. En er is Laszlo, een jonge Hongaar die nadat de tanks Boedapest binnen rolden niet meer terug naar huis kan en waarvoor ze een soort van surrogaat moeder wordt. Haar broer Gordon met wie ze een kortstondige incestueuze verhouding had is haar andere ik. “We waren samen kind; we vrijden narcistisch; we werden volwassen en we steunden op elkaar. Af en toe haatten we elkaar, maar zelfs in haat waren we verenigd, exclusief, een gemeenschap van twee. Hij was mijn identiteitsbesef, mijn spiegel, mijn criticus, rechter en bondgenoot. Zonder hem ben ik minder.” Het zijn al die personen rond Claudia die haar imperfecties laten zien waardoor ze de waarachtige vrouw wordt die Penelope Lively voor ogen heeft.

De Claudia die in deze roman de hoofdrol krijgt is een vrouw waar ik best eens een koffie zou willen mee gaan drinken. Ze is een sterke vrouw, wat rebels en een tikkeltje gevaarlijk volgens sommige mannen. Ze houdt van argumenteren en is een doorzetter. Kortom een vrouw voor deze tijd.

Door de duizelingwekkende veranderingen van perspectief en tijd lijkt het een moeilijk te lezen boek. Niets is minder waar. Pas als de laatste bladzijde is omgeslagen is te zien hoe enorm gedurfd haar constructie van deze tijdloze roman is. Geen wonder dat dit boek de Booker Prize won in 1987. Moon Tiger was voor mij een onontdekt juweel om te lezen en te herlezen. Mag ik het ten zeerste aanbevelen?

—

Eerder verschenen op Boekensite Gent