"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Multatuli, leven en werk van Eduard Douwes Dekker

Vrijdag, 19 juli, 2019

Geschreven door: Dik van der Meulen
Artikel door: Quis leget haec?

Fenomeentje

De biografie over Multatuli van Dik van der Meulen biedt een fascinerende inkijk in het leven van één van onze bekendste schrijvers. Ik zeg niet “één van onze grootste schrijvers” want dat weet ik niet; geen idee, geen benul van. Voilà, mijn bekentenis: ik heb nog niets van de man gelezen (ik heb nog heel veel niet gelezen). Daarom eerst de biografie, de rest volgt vanzelf.

[Recensie] Het boek kent een ruwe verdeling in jeugd, Indische jaren en schrijversjaren. Interessant, maar wat is de invloed van het leven van Eduard Douwes Dekker op het werk van Multatuli? Daar gaat het om in dit boek.

Dat is geen makkelijke. Dekker maakt veel mee in Nederlands-Indië. Successen bij de bevolking tot een berisping over een kastekort waar hij waarschijnlijk weinig aan kon doen. Aanvaringen met meerderen en schulden. Vooral veel schulden. Niet alleen in Nederlands-Indië, maar bijna zijn leven lang. Maar ook, rechtvaardigheidsgevoel en oog voor de toestand waarin de inlandse bevolking verkeerde. Al die ervaringen leiden tot een sleutelroman in de Nederlandse letterkunde: Max Havelaar (of het wel een roman is wordt overigens ook in het boek behandeld).

Er staat veel in Max Havelaar uit het leven van Multatuli, er staat veel in wat Multatuli nooit heeft meegemaakt. De invloed van leven op werk is er dus, maar hij zet de waarheid ook naar eigen hand. Hier zijn proefschriften over geschreven dus dat laat ik hier voor wat het is, in de biografie komt het goed naar voren.

Max Havelaar, overigens geschreven in Brussel, zorgde wel voor bekendheid. Terug in Nederland hielp hem die bekendheid niet veel. Als stilist wel erkend, zijn Minnebrieven en Ideeënbundels werden gewaardeerd maar de schulden bleven. Hij was getrouwd maar huisde graag met andere vrouwen, vriendschappen duurden nooit lang en aan het eind van zijn leven kijkt hij ontevreden terug. Volgens eigen zeggen weinig bereikt maar verzoend met zijn einde. Als eerste Nederlander werd hij gecremeerd in Gotha, Duitsland.

De biografie is vlot geschreven en is gelardeerd met anekdoten en uitspraken van Multatuli. Een mooi voorbeeld is een bundel van Multatuli gewijd aan Thorbecke. Waar iedereen Thorbecke de hemel in prees na zijn grondwet schreef Multatuli 106 grafschriften voor hem. Eén ervan luidt:

“De man die hier ligt – wandlaar, neem je muts af en sidder!-
Sloeg op één achternamiddag de hele burgery tot ridder.
In z’n Kieswet kun je allerduidelykst aanschouwen
Wie meepraten mag ook, maar vooral wie z’n mond moet houden.”

Vrij beroemd werden ook de regels waar Multatuli zelf mee ingenomen was:

“Onder dit steentje,
Ligt ’n fenomeentje.”

Toch kon hij ook vilein (of is het ironisch?) uit de hoek komen, getuige de uitspraak:

“Publiek, ik veracht u met grote innigheid!”

Het zijn maar wat voorbeelden, er staan er veel meer in het boek. Voor mij is dit een bemoediging om zijn werk (ooit) te gaan lezen. Voor wie een mening heeft over Multatuli of voor wie zelf veel gedragen heeft: ik hoor graag.

Eerder verschenen op Quis leget haec?


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur: