Muziek is hels
[Recensie] De bandleden van The Kinks sloegen elkaar soms het ziekenhuis in. Gesualdo pleegde gruwelijke moorden. Jerry Lee Lewis stak zijn piano in brand, LaMonte Young een viool. Bach maakte muziek voor de kerk – maar hij liet zijn bier wel door diezelfde kerk betalen. Drums werden gemaakt van dierenvellen, fluiten van botten: kortom, aan muziek ging bloedvergieten vooraf. Grappige feiten uit de marge van de muziekgeschiedenis? Ted Gioia betoogt in Music. A Subversive History dat muziek voortgedreven wordt door onbewuste en fysieke krachten, niet door een streven naar vooruitgang of vernieuwing. Hij plaatst de rituele ervaring tegenover de intellectuele benadering en het is duidelijk waar zijn voorkeur ligt. De verleidelijke zang van de sirenen staat voor hem dichter bij de essentie dan de wiskundige analyses van Pythagoras over octaven. Music is een ongewoon muziekboek, al wat het maar omdat meer dan een derde gaat over muziek die niet is overgeleverd. Maar vooral legt het verrassende verbanden; dat hij Beethoven vergelijkt met Johnny Rotten is geen gimmick – het publiek bij vroege uitvoeringen van de ‘Eroica’-symfonie reageerde al net zo agressief als dat van The Sex Pistols. En Verdi en Wagner hadden meer gemeen met volksmuziek dan met Schubert of Brahms – en hun keuze voor een ‘nationale’ volksmuziek heeft destructieve effecten gehad. Dit is nu eens echt een boek dat je anders doet luisteren naar muziek die je al kende. En vooral is het een pleidooi om het wezen van de muziek te zoeken in het irrationele, de onderbuik – in seks, geweld en spontaniteit, niet in wiskunde, techniek en beheersing.
Wanneer Maarten Schuermans in Des duivels? Naar de roots van de populaire muziek vertelt hoe zijn broer hem met Paint It Black van de Rolling Stones wist te verleiden, weg van Mahalia Jacksons kerstliederen die hem met de paplepel waren ingegoten, lijkt het wel alsof hij een episode uit Gioia’s boek heeft genomen om op persoonlijke wijze uit te diepen. Maar Music was nog niet verschenen toen Schuermans dit boek schreef, al bewijst het wel diens punt. Via de Stones ontdekt Schuermans de geschiedenis van de Amerikaanse blues, die de aanleiding vormt voor een onbekommerd, bij vlagen zelfs wat sentimenteel reisverhaal door het Amerikaanse zuiden. Met twee muzikale kompanen gaat hij in elke stad op zoek naar een goed verhaal. Over field recordings, B.B. King, cajun, de banden met Europa, de plattelandsmuziek van de hillbillies, over Graceland, heel even over Bobbejaanland zelfs, en ook over uitbuiting en racisme. Natuurlijk komt ook de strijd tussen kerk en duivel aanbod, die al in zijn jongenskamer was uitgevochten toen Mahalia plaats moest maken voor Mick. Niet definitief dus, dat heeft de geschiedenis hem wel geleerd.
—
Eerder verschenen in Heaven
