50 vensters op een boeiende periode
Nederland in de Middeleeuwen laat zien “… hoe een drassige uithoek van het Romeinse Rijk zich ontwikkelde tot een veelzijdig en gecompliceerd verbond van graafschappen, hertogdommen en heerlijkheden, agrarische en handelsgemeenschappen, steden en dorpen, op zand, veen en klei, langs de rivieren en de Noordzeekust”, aldus de inleiding van dit interessante boek.
De auteur verantwoordt zijn afbakening van de periode die nog wel eens verschilt onder historici en kiest als begindatum van de Middeleeuwen voor 400, toen het Romeinse gezag tot een einde kwam, en als einddatum voor 1480, toen Nederland onderdeel werd van het Habsburgse rijk.
Het eerste venster staat stil bij de Romeinse grens die ons land toen in een noordelijke en zuidelijke helft verdeelde. Deze vormde de verdedigingslinie.
In volgende hoofdstukken is er aandacht voor verschillende volksstammen als Friezen, Franken, Saksen. De levensloop en activiteiten van de eerste missionarissen Willibrord en Bonifatius krijgen aandacht. Zo zijn er meer personen aan wie een venster wordt gewijd: Karel de Grote, Floris V, hertog Jan van Brabant, Jacoba van Beieren, Geert Grote, Filips de Goede.
Interessant is het venster over Dorestad, de handelsstad op de splitsing van de Rijn en de Lek die destijds in een lintbebouwing een lengte van wel drie kilometer had. De tekening geeft een fraaie impressie van de houten steigers die in de rivier waren gebouwd. De stad ging ten onder door de invallen van de Noormannen en de stroomverandering van de Rijn. De beroemde en fraaie fibula (Romeinse mantelspeld) is in dit venster ook afgebeeld.
Bij de Noormannen wordt ook stilgestaan in een venster. Zij waren niet altijd piraten maar ook “pioniers, ontdekkingsreizigers, handelaars, ambachtslui … en bovenal de kundigste zeelui van hun tijd”.
Boeiend is het hoofdstuk over het ontstaan van terpen en wierden waarvan er maar liefst 1500 waren in Friesland en Groningen. Prachtig is het beeld dat de Romein Plinius van het toenmalige noorden schetst: “Twee keer per etmaal komt de oceaan daar met geweldige watermassa’s over een onmetelijke afstand opzetten en bedekt eeuwig door de natuur omstreden gebied waarvan het onduidelijk is of het bij het vasteland hoort of deel uitmaakt van de zee. Daar bewoont dat arme volk hoge terpen of dammen die ze eigenhandig hebben opgeworpen tot de hoogste waterstand die ze hebben meegemaakt. Met hun hutten die ze er op hebben gebouwd lijken ze wel zeelieden wanneer water het omringende land bedekt maar schipbreukelingen wanneer het water zich heeft teruggetrokken”.
In een ander venster wordt ingegaan op de betekenis van paltsen (residenties) en kloosters op het gebied van onderwijs, maatschappelijke en geografische ontwikkeling, kunst en cultuur.
Ook de stormvloeden die een grote invloed op ons land hebben uitgeoefend komen aanbod. De zuidwestelijke delta, Zuiderzee, Biesbosch, Waddenzee en Dollard zijn hierdoor ontstaan. Mensen beschermden zich door het bouwen van dijken. Uiteraard is er aandacht voor ridders, de ontwikkeling van de hoofse cultuur, ridderliteratuur en riddertoernooien.
Een ander venster staat stil bij het ontstaan van steden en stadsrechten die bijvoorbeeld inhielden dat een stad een markt mocht houden en eigen rechtspraak voerde. Bronkhorst is het kleinste stadje en kreeg stadsrechten in 1482.
Verder is er aandacht voor Jacob van Maerlant die wel de “vader der dietsche dichteren algader” wordt genoemd, voor de bouwkunst van kathedralen, kloosters en kastelen, ambachtsgilden, Hanzesteden langs de IJssel.
Dit en nog veel meer vindt de lezer in dit prachtig uitgegeven boek dat een zeer toegankelijke en boeiende introductie is op de Middeleeuwen. De keuze van vensters is heel prettig want op deze manier worden veel aspecten van de toenmalige tijd en samenleving overzichtelijk belicht. Deze methode heeft daarom duidelijke voordelen boven de chronologische opzet waarin feiten en gebeurtenissen vaak de overhand hebben. Nederland in de Middeleeuwen is fraai uitgegeven: gebonden, royaal formaat en rijk geïllustreerd.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
