"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Nee

Maandag, 5 mei, 2008

Geschreven door: Armando
Artikel door: Karlijn de Winter

Een wrange kijk op de lente

Nee. Je voelt de donkere wolk al hangen als je naar de titel kijkt. Er bestaat geen geschikter woord om de lezer bij voorbaat te ontmoedigen, al strookt het wel perfect met het onmiskenbaar negatieve wereldbeeld dat veelkunstenaar Armando in zijn nieuwste boek tentoonspreidt. Geen lichtpuntje is er in te bekennen. Maar schreef Tolstoj niet dat alle gelukkige gezinnen op elkaar lijken, en ieder ongelukkig gezin op zijn eigen wijze ongelukkig is? Dat geeft hoop, want wie weet is ook literatuur die ongelukkig stemt wel interessanter dan optimistisch geflierefluit.

Nee bevat een veelheid aan ultrakorte verhaaltjes, vaak hooguit een halve pagina lang. Die aanpak is voor Armando zeker niet nieuw. De prozastukjes krijgen volop de ruimte, ze zijn omgeven door veel wit en beginnen ieder op een nieuwe pagina. Zo’n rustige vormgeving past goed bij de even sobere schrijfstijl, wars van ingewikkelde formuleringen en overbodige opsmuk.

De thematiek komt daar des te scherper mee tot uitdrukking. En het is ook juist de thematiek die zo neerslachtig maakt. De kleine gebeurtenissen, gesprekken en overpeinzingen die Armando schetst, laten een schrijnende werkelijkheid zien waarin mensen communiceren zonder elkaar te (willen of kunnen) begrijpen, en zonder overtuiging, zonder doel voor ogen in het leven staan:

‘Daar klinkt het startsein, men gaat dag en nacht op pad. Men leeft en lacht. Men doet ervaring op.

Dans Magazine

Men beweegt en beweert. Men benadeelt. Men vergist zich. Men veinst en begeert. Men begaat een ongeluk en men slaat de plank mis.

Op den duur wordt met krakkemikkig, men steunt, men klaagt.

Men heeft zelfs hulp nodig.

En voordat men het beseft is het afgelopen. Dat was het dan.’

Alles is gevat in een taal die tot op het bot is uitgekleed. Personages, waar die al voorkomen, hebben geen naam, en plaatsen evenmin. Omdat Armando ook niet de ruimte heeft genomen ze een gedetailleerde beschrijving te geven, lijken de personages haast iedereen te kunnen zijn, en de voorvallen zich haast overal te kunnen afspelen. De miniverhaaltjes staan op die manier ver van de concrete alledaagse realiteit, en lijken tegelijk in al hun abstractheid de hele mensheid aan te gaan.

Soms leveren ze verrassende inzichten op. Bijvoorbeeld naar aanleiding van een uitgesproken vonnis: ‘Ik levenslang? Moet ik een leven lang leven? Ik vond het veel te lang’, of over het conventionele karakter van feesten: ‘Ik had een papieren muts op en trok een paar gekke bekken, want een spandoek vermeldde dat er een feest was.’ Maar blijdschap vind je er nauwelijks in terug. Zelfs de lente krijgt een pessimistische interpretatie: ‘Natuurlijk wordt de lente toegejuicht, natuurlijk vindt men de lente buitengewoon mooi. Maar bekijk het es van de andere kant: het is weinig vreugdevol wat hier plaatsvindt. Je zult maar gebladerte moeten dragen omdat de seizoenen zulks bevelen.’

Hoe diepzinnig die prozastukjes ook willen overkomen, al lezende voel je de levenslust geleidelijk uit je wegsijpelen. Je zou dat misschien een verdienste van Armando kunnen noemen, want het bewijst dat hij met Nee in staat is een bepaald levensgevoel over te brengen. Maar aan de andere kant begin je je regelmatig af te vragen in hoeverre het noodzakelijk is om die pure zwartgalligheid, wanneer die bijvoorbeeld vorm krijgt in richtingloze dialogen die nergens toe leiden, over je heen te laten komen. Bijvoorbeeld als je leest: ‘“Wat is er met ontbijtkoek?” / “Niks. Zomaar een woord.”’ En: ‘“Kijk, daar ligt een boek.” / “Ja, warempel, je hebt gelijk.” / “Wat nu.”’

Nee mag dan over de grote thema’s van het leven gaan, veel interessante bagage levert het niet op. Het is een boek dat ondanks die schijn van levenswijsheid boven alles levensmoeheid uitstraalt.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

De haperende schepping

We waren zo heerlijk jong. Duitse herinneringen

We waren zo heerlijk jong: Duitse herinneringen

De naam in een kamer