"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Niemand van ons zal terugkeren

Woensdag, 10 februari, 2021

Geschreven door: Charlotte Delbo
Artikel door: Evert van der Veen

Dichter bij Auschwitz

{Recensie] Ik heb de laatste tijd enkele boeken over Auschwitz gelezen die mij erg hebben geraakt. Dat is allereerst Na het Achterhuis van Bas von Benda – Beckmann. Het eerste boek is wat de vele getuigenissen buitengewoon aangrijpend en het tweede boek is ontroerend omdat het ons na de onderduikperiode in het Achterhuis dichter bij Anne en haar familie brengt in die tot dusverre onbekende fase van haar leven.

Ik dacht in deze boeken al dicht bij Auschwitz te zijn gekomen, uiteraard voor zover dat kan na 75 jaar middels schriftelijke overlevering. Toch is dit boek Niemand van ons zal terugkeren nog weer van ándere aard. Het is een persoonlijk verslag, een intense terugblik op het verblijf in Auschwitz maar het is meer dan dat. Door de impressionistische schrijfwijze met hier en daar poëtisch getinte gedeelten kom je als lezer huiveringwekkend dichtbij en wat Charlotte Delbo schrijft, gaat je als het ware onder de huid zitten.

Zij was een Franse schrijfster die leefde van 1913 – 1985 en werd in 1942 vanwege haar rol in het verzet in Parijs gearresteerd en in 1943 naar Auschwitz getransporteerd. In korte, krachtige zinnen met een sterk ritme blikt Charlotte Delbo terug op deze donkere jaren in haar leven. Zij schrijft met een sobere maar daarom juist sterke verbeeldingskracht zonder enige vorm van effectbejag zoals de tekening van de vrouwen in het kamp in het hoofdstuk De lente.

Charlotte Delbo weet een intense sfeer te schilderen die je als lezer niet onberoerd laat zoals de beschrijving van lijken die eruit zien als paspoppen. Ook de verhalen over de vrouw die door een hond wordt gepakt en de stervende die buiten wordt neergelegd, zijn hartverscheurend. De winterse omstandigheden maken dit nog aangrijpender.

Hereditas Nexus

Charlotte Delbo’s verhaal wordt getypeerd door een gevoel van eindeloosheid waarin de dagen bestaan uit opgejaagd werken en de gevangenen een stroom van terreur en geschreeuw moeten ondergaan. Het werken in een moerasachtige omgeving is ronduit naargeestig en dorst is vaak een allesoverheersend verlangen. Ontroerend is het verhaal over de kerstviering met een beertje voor een kind als cadeautje.

Wanneer de bevrijding nadert, laat toch nog op zich wachten en de gevangenen verkeren nog een aantal dagen in grote onzekerheid omtrent hun lot omdat hen niet duidelijk is wat er verder gaat gebeuren. Uiteindelijk keren zij in de bewoonde wereld terug die anders is dan voorheen en wordt getekend door de sporen van oorlogsgeweld.

Dit bijzondere boek brengt de lezer zelf in Auschwitz!

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles