"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Niemands Gek

Vrijdag, 11 augustus, 2017

Geschreven door: Richard Russo
Artikel door: Istvan Kops

Doormodderen in Amerika

[Recensie] Als je Donald Sullivan (Sully), de hoofdpersoon uit Niemands gek, op een schaal van 1 tot en met 10 zou moeten zetten om aan te geven hoe verstrooid hij is, dan zou de meter strak tegen de tien staan. Hij vergeet regelmatig afspraken en het komt meer dan eens voor dat hij in situaties terecht raakt die hij nauwelijks kan overzien of kan begrijpen. Zijn vrienden en familie worden regelmatig gek van hem en hebben het al lang opgegeven om hem te begrijpen. Sully zelf is er behoorlijk laconiek onder, hij kent zijn tekortkomingen, maar het ontbreekt hem aan de wil en energie om te veranderen. Sully woont al jarenlang op een zolderetage bij een oude vrouwelijke hospita in het slaperige stadje Bath. Hij is een manusje van alles die allerlei bouwklussen aanneemt van de diverse inwoners van Bath, maar die vanwege zijn slechte knie nauwelijks een voet voor de ander kan zetten.

Net als het leven van Sully gaat het met de toekomst van Bath helemaal nergens heen. Bath was ooit een relatief welvarend plaatsje in het noorden van de staat New York, maar toen de warmwaterbronnen aan het einde van de negentiende eeuw opdroogden, ging het alleen nog maar downhill. Met uitzondering van een aantal geluksvogels die van andermans ellende profiteren, geldt voor de meeste inwoners van Bath hetzelfde. Neem bijvoorbeeld de advocaat van Sully, ene Abraham Wirfly (Wirf), die Sully vanwege zijn kapotte knie voortdurend arbeidsongeschikt verklaard probeert te krijgen, maar die door zijn constante incompetentie en dronkenschap elke rechtszaak verliest. De plaatselijke politieagent wordt door niemand serieus genomen en dan is er Rub, het persoonlijke hulpje van Sully, die zo dom is als het achtereind van een varken en constant een uur in de wind stinkt. Het zijn stuk voor stuk onvergetelijke personages.

Richard Russo (1949) heeft inmiddels een behoorlijk omvangrijk oeuvre op zijn naam staan. Zijn bekendste boek is wellicht Empire Falls waarvoor hij in 2002 de Pulitzer Prijs ontving. Niemands gek schreef hij al in 1993, maar werd pas in 2016 voor het eerst in Nederland uitgegeven. Dat laatste zal ongetwijfeld te maken hebben gehad met het verschijnen van het vervolg op dit boek (Allemans gek). Niemands gek kreeg in 1994 een verfilming met Paul Newman die de hoofdrol van Sully voor zijn rekening nam en met bijrollen van onder meer Jessica Tandy, Bruce Willis, Melanie Griffith en Philip Seymour Hoffman.

Het knappe van Richard Russo is dat hij een reeks van personages ten tonele kan voeren die zowel tragisch als komisch zijn en daarbij toch volstrekt hun geloofwaardigheid weten te behouden. De personages zijn tegelijkertijd karikaturaal en ontzettend doorsnee. Russo toont zich in zijn hele oeuvre en ook in Niemands gek een meester in het portretteren van smalltown America en de average Joe. In Niemands gek beschrijft Russo het leven van Sully gedurende een aantal dagen. Daarbij neemt hij ook ruim de tijd voor andere personages wiens levens op de een of andere manier met die van Sully verknoopt zijn. Eigenlijk gebeurt er verder niet zo veel in Niemands gek. Russo is er vooral op uit om mensen te laten zien die met hun dagelijkse zorgen bezig zijn en hun hoofd financieel soms nauwelijks boven water kunnen houden.

Kookboeken Nieuws

Niemands gek gaat in de eerste plaats over vervreemding en gebroken dromen. Bijna iedereen in het boek had een beter leven kunnen hebben als de kaarten net iets anders waren geschud of als er andere beslissingen in het verleden waren genomen. Zo gaat Sully nog altijd gebukt onder de opvoeding door zijn tirannieke vader, een last die hij maar niet van zich af kan schudden, en ziet hij zijn zoon Peter die net zijn baan aan de universiteit is kwijtgeraakt dezelfde foute beslissingen maken. Het is de typische tragiek in het oeuvre van Russo. Iedereen heeft het beste met elkaar voor, maar men komt niet nader tot elkaar, sterker nog, iedereen stoot elkaar al dan niet moedwillig af. Russo gebruikt weliswaar de nodige humor om het luchtig te houden, maar ontziet zijn karakters niet. Veel schrijvers zouden met het gebrek aan een centrale plot niet wegkomen, maar Russo houdt zijn lezer aan de bladzijdes gekluisterd. Het tekent zijn enorme literaire kracht. Niemands gek is daardoor een indrukwekkende roman die Amerika en haar minderbedeelde inwoners op een prachtige manier beschrijft.

Voor het eerst verschenen op De Leesclub van Alles


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Er is een kans

Mohawk

Auteur:
Richard Russo
Categorie(ën):
Literatuur

Niemands Gek

Allemans gek

Niemands Gek