Religie, magie en wetenschap in de vroege middeleeuwen
[Signalering] Alleen al door de titel krijg je zin om dit boek te lezen. Emeritus-hoogleraar cultuurgeschiedenis Raoul Bauer doet in Niet meer blaffen naar de maan een poging om meer zicht te krijgen op het wereldbeeld en de geloofsbeleving in de vroege Middeleeuwen (van circa 500-1000), toen de wetenschap nog in de kinderschoenen stond, interculturele uitwisseling nog niet vanzelfsprekend was en de wereld “leefde in de schaduw van de hemel”. Niet het hier en het nu, maar het leven na de dood was richtinggevend en in elk natuurverschijnsel was de hand van God te herkennen. Een maansverduistering wees op naderend onheil en werd volgens gewone mensen veroorzaakt door een gevaarlijke vrouw met een toverspiegel. Mensen begonnen te schreeuwen om de maan niet te laten verdwijnen. Geestelijken vonden dit heidense ingrijpen in de schepping uit den boze, maar konden nog niet uitleggen waarom het geschreeuw een ketterse actie was.
In de gezaghebbende encyclopedie van Isidorus van Sevilla liepen voor ons gevoel wetenschappelijke, religieuze en magische benaderingen door elkaar heen. Voor ons is de grens tussen toverkunst en mirakels flinterdun, maar Isidorus en zijn publiek zagen duidelijk dat het ene met de duivel en het tweede met God te maken had.
Men kon zich mateloos opwinden over zaken als de paasdatum of de tonsuur van monniken. Met vallen en opstaan werden dergelijke meningsverschillen uit de wereld geholpen, mede dankzij een geleerde als Beda Venerabilis en een machthebber als Karel de Grote, die waarzeggerij, goochelarij en tovenaarspraktijken strafbaar stelde en verbood. Pas na het magische jaar 1000 nam de bestaanszekerheid toe en kreeg het logische denken de overhand.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
