Hedendaagse novelle over relationele twijfels
Van wie met zijn eerste twee literaire creaties bijzonder gesmaakte literatuur aflevert, wordt er meestal veel verwacht. Soms te veel. Rozeman (Den Haag,1968) kon in zijn verhalenbundels Intiemer dan seks (2001) en Misschien maar beter ook (2004) de lezer bekoren door de herkenbaarheid van zijn thematieken: de liefde en relaties met de geplogendheden en problemen daarvan in het alledaagse leven. Zeg maar, het identificatieargument als doorslaggevende positieve kritiek. Het wordt echter kritieker wanneer de auteur kiest voor een langere verhaalvorm.
Het leuke aan korte verhalen is dat je er zo ook weer kan uitstappen, ze zijn hapklaar maar dan ook zo direct verorberd. De spiegel wordt je niet al te lang voorgehouden en intuïtief heb je reeds partij gekozen voor het op het eerste zicht meest herkenbaar personage. Anders is het wanneer de lezer te lang met zichzelf geconfronteerd wordt, wanneer een verhaalconstructie met dezelfde thematieken de allure krijgt van een roman. Maar hoe anders? Vanuit deze lezer alleszins met de verwachting dat de identificatie draaglijk blijft. Voor zijn debuut in het langere literaire tekstgenre koos Rozeman voor een novelle: Nu gaat het gebeuren. Geen roman dus, maar eerder een lang uitgelopen kortverhaal.
De ik-verteller, een Nederlandse dertiger uit Den Haag en werkloze boekenrecensent voor een vrouwenmagazine, die in Antwerpen woont met zijn vriendin Tes, krijgt te horen dat zijn vader wegens hartproblemen opgenomen zal worden in een ziekenhuis in Den Haag. Voor hem lijkt dit voorval de ideale kans om de beslommeringen van zijn relatie even opzij te zetten of zelfs definitief met Tes te breken (nu gaat het gebeuren). Hij huurt tijdelijk een flat in Den Haag, zodat hij van daaruit zijn vader en zijn familie regelmatig kan bezoeken. Uiteindelijk gebeurt ‘het’ niet, geeft hij zijn leven geen nieuwe wending en keert hij terug naar zijn vriendin in Antwerpen. Slechts éénmaal heeft hij zijn vader bezocht. De contacten met zijn familie (moeder en zus) verliepen hoofdzakelijk telefonisch.
Nu gaat het gebeuren is een boek dat het zeker niet moet hebben van de plot. Er gebeurt vrij weinig, en het voornemen van het hoofdpersonage wordt niet verwezenlijkt, want hij slaagt er niet in om zijn vriendin te verlaten. Het gebeurt dus niet, en dat werd eigenlijk reeds aangegeven in het motto van het verhaal dat gebaseerd is op een liedjestekst van de Vlaamse Raymond van het Groenewoud: ‘Elke dag belooft me/ En ik beloof de dag/ Maar ’s avonds is het over/ Dat ik de droom nooit aanraken mag.’ Waarom hij zijn vriendin alleen wil laten, wordt niet aangegeven. Het laat de lezer met vragen zitten maar het positieve daaraan is dat er eigenlijk veel ruimte aan de lezer wordt overgelaten. Stilistisch doet Rozeman dit vooral door te registreren met een simpele voorstelling van feiten, realistisch aandoende en gevatte dialogen en mogelijke oorzaken van relatie– en communicatieproblemen. De verbanden worden echter nooit benoemd, maar vooral veelal gesuggereerd. De vriendin van het hoofdpersonage kan een stukje zeuren over futiliteiten maar dat kan toch nog geen reden zijn om je vriendin te verlaten. Zo komt het over in het begin van de roman. Naarmate de roman vordert lees je dat de twee elkaar echt niet goed begrijpen en aanvoelen en dat hun relatie niet echt goed botert door veronderstelde psychisch labiele persoonlijkheidseigenschappen. Rozeman wil hier de uiterste grens van het gewone leven bewandelen met de lezer maar het herkenbare van de alledaagsheid, die ontdaan is van al haar schoonheid, blijkt niet draaglijk, in tegenstelling tot Rozemans eerder werk.
Toch heeft Rozeman wel degelijk hedendaagse items (waardoor het herkenbaar blijft) in zijn verhaal verweven en iets toegevoegd (in beperkte mate echter) aan het universele karakter van de liefde en relaties: moeizame relaties door communicatieproblemen, gebrek aan empathie, werkdruk, telefonische hulplijnen voor relatieproblemen, scheidingen door problematische kinderen, ADHD-problematiek.
Met zijn kale, koele en kille stijl zonder mooie zinnen, zonder een greintje humor of beeldspraak en zonder literaire hoogstandjes laat Rozeman de lezer achter in een voelbare leegte, in de gekte van de alledaagsheid, in herkenbare personages die van alle schoonheid ontmanteld zijn. De identificatie van deze lezer met één of ander personage voelt niet goed aan en evolueerde naar een empathische houding (het is te begrijpen) waardoor er zich een draaglijke afstand manifesteert om de ergernis en teleurstelling te relativeren. Het is niet aangenaam vertoeven in deze georkestreerde fictie. Misschien gaat het de volgende keer wel gebeuren.
