"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Ode aan de verliezer

Zondag, 22 november, 2020

Geschreven door: Alain Verheij
Artikel door: Evert van der Veen

Levenslessen uit Bijbelverhalen over hoop, twijfel en succes

[Recensie] Alain Verheij heeft als 31-jarige theoloog al aardig naam gemaakt. Hij debuteerde in 2018 met een boek dat de markante titel God en ik droeg en schrijft artikelen voor kranten en tijdschriften. Hij is panellid van het Theologisch Elftal van dagblad Trouw. Wie zijn website bezoekt, ziet een lange lijst van activiteiten die hij onderneemt en organisatie waarbij hij betrokken is. Een veelzijdige en ambitieus mens dus.

Zijn naam roept dus al wel enige verwachtingen op en dat is misschien maar goed ook want anders zou menig lezer in spé wellicht toch afhaken bij het woord Bijbelverhalen in de ondertitel. De auteur belooft weliswaar in diezelfde ondertitel dat ze gaan over wat ons bezighoudt: hoop, twijfel en succes maar is het reëel om dat van de bijbel te verwachten?

De bijbel mag dan tot de meest voorkomende boeken behoren maar dat zegt niets over het daadwerkelijk gebruik en de spirituele beleving ervan. De bijbel roept bij menigeen die er weinig – meer – van weet, wellicht geen warme gevoelens op. Wie denkt aan het actuele debat over de ruimte voor LHBT’ers in het reformatorisch onderwijs en het beroep op de bijbel dat daarin wordt gehanteerd, wordt daar nog eens pijnlijk in bevestigd. De bijbel roept bij ouderen vaak associaties op aan lange lezingen waar je als kind meestal weinig van begreep en lange preken op zondag waarin de bijbel minutieus maar ook vaak nogal dogmatisch werd uitgelegd en waarin de lijn naar het dagelijkse leven lang niet altijd aanwezig was.

De bijbel lijkt een oud boek dat het moderne leven alleen maar dwarsboomt met z’n verouderde opvattingen. De bijbel is een boek dat door de eeuwen heen misschien wel meer leed dan goeds teweeg heeft gebracht: mensen die anderen verguisden, oorlogen voerden, hun eigen gelijk wilden hebben met een beroep op ‘het staat in de bijbel’.

Boekenkrant

Aan al die mensen zou ik willen zeggen: geef Alain Verheij de kans om zijn verhaal te doen. Hij is van mening dat een goed verhaal de afstand overbrugt en hij wil in dit boek een reis maken van de oertijd naar de toekomst. Dit boek Ode aan de verliezer maakt de bijbel tot een lezenswaardig boek dat je werkelijk met belangstelling leest en waarbij je je regelmatig kunt verwonderen: nooit geweten dat dit ook in de bijbel staat, en: zó heb ik het niet eerder gehoord. De verteltrant van Alain Verheij lijkt geïnspireerd door de Amsterdamse school waarin het Bijbelse verhaal onbevangen en menselijk wordt verteld. Dit boek Ode aan de verliezer doet ook wat denken aan de boeken van Nico ter Linden Het verhaal gaat.

De inzet van Alain Verheij is het verhaal van de broers Kaïn en Abel, waarin Kaïn zo jaloers wordt op Abel dat hij hem vermoordt. Vanuit dit verhaal aan het begin van de bijbel, in het eerste boek Genesis, trekt Alain Verheij een lijn door de bijbel. God staat door de geschiedenis heen aan de kant van Abel die het onderspit delft. Abel staat voor de zwakkere mens die het vaak niet redt in het leven. Abel is de rode draad die vanuit dit boek door de bijbel loopt. Zo maakt hij duidelijk:

“De boodschap van de Bijbel is niet zo ingewikkeld als sommigen denken. Er is steeds weer een Kaïn en een Abel”, pag 60.

De auteur vertelt veel Bijbelverhalen opnieuw en hij verweeft dat met de nodige uitleg zodat we de verhalen beter kunnen begrijpen. Hij doet dat op een actualiserende manier zodat de bijbelse personen dichter bij ons komen te staan. Ze zijn voluit mens, ze lijken op ons en wij lijken op hen. Alain Verheij weet de bijbelse verhalen dus toegankelijk te maken, heeft een vlotte verteltrant en spreekt eigentijdse taal en betrekt de hedendaagse lezer bij zijn verhaal. Vaak is er ook sprake van vleugje humor.

Zo weet Alain Verheij bijbelse personen tot echte mensen te maken die kunnen inspireren maar vaak ook tot nadenken willen aanzetten. In hun doen en laten houden ze ons een spiegel voor: wie ben je, waar ben je mee bezig en wat zijn je plannen voor vandaag en morgen? Alain Verheij kiest niet voor de ‘gemakkelijke’ Bijbelverhalen die veel mensen nog wel kennen. Hij lijkt een zekere voorkeur te hebben voor ongemakkelijke, soms zelfs wat bizarre verhalen. Ook vanuit een overbekend verhaal als de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan trekt de auteur een opmerkelijke conclusie: “Voor de zoveelste keer waarschuwt de Bijbel ons voor religie. Dat is een veel te onbekende rode draad in dit vreemde heilige boek, dat geschreven is in een zeer religieuze tijd. De Bijbel geldt als een religieus boek, maar is juist veel minder religieus dan de meeste mensen in die tijd waren, en ziet liever minder dan meer vrome rijmelarij”, pag 105. God krijgt menselijke trekken in zijn omgang met mensen; zo is er sprake van het feit dat God “onbedaarlijk gelachen” heeft.

De lezer maakt in dit boek Ode aan de verliezer een reis door de bijbel. Een groot deel is gewijd aan het Oude Testament dat in hoofdlijnen wordt neergezet. De Psalmen en de wijsheidsliteratuur komen daarin niet ter sprake maar dat zou wellicht ook teveel zijn geworden. Wellicht in een volgend boek? Via twee afsluitende hoofdstukken over Jezus komt Alain Verheij bij het laatste bijbelboek Openbaring. De laatste woorden luiden in dit hoofdstuk:

“Een nieuw Jeruzalem. In de eeuwige hoop dat ook Kaïn in een glorieus nieuw tijdperk de frons van zijn gezicht zal kunnen strijken, en zich omkeert om Abel voor eens en voor altijd te omarmen”, pag 211.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Boeken van deze Auteur:

De zin van ziekte

Geld en goed

Ode aan de verliezer

Ode aan de verliezer