"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Ode aan Joy Divison

Donderdag, 26 november, 2020

Geschreven door: Marc Schoorl
Artikel door: Roeland Dobbelaer

De zanger of de band?

[Column] Je hebt de zanger en je hebt de band. Wie is bepalend voor het succes? Is dat de leadzanger met fantastische teksten en zijn of haar bijzonder stemgeluid, of is het de band die die teksten op fantastische muziek zet. Stel dat Mick Jagger ergens begin jaren zeventig het loodje had gelegd, waren de The Stones dan zonder hem verder gegaan? Was de briljante Keith Richards met genoeg nieuwe mooie songs en zijn typische riffs gekomen, om het succes te kunnen continueren? Kun je de The Doors zonder Jim Morrison voorstellen, de meesten onder ons waarschijnlijk niet. Toch maakte de The Doors na Jimmy’s overlijden in 1971 nog enkele albums. De zang werd gedaan door toetsenist Ray Manzarek. De albums bevatten zeker enkele zeer verdienstelijke Doors songs, die bijna niemand kent of nog draait. De albums waren niet succesvol, daarvoor was Jim Morrison misschien toch te veel het gezicht van de band. Na 1975 bracht de band geen nieuwe muziek uit, maar The Doors bleven wel toeren, het eigen oude materiaal herhalend en herhalend.

Maar dan tien jaar later. De Engelse band Joy Division groeit in het kielzog van de punk in korte tijd uit tot meest sombere band allertijden met donkere muziek en nog donkerdere teksten. Vlak voor de release van het tweede en meteen ook laatste album van de band, voorjaar 1980 pleegt de leadzanger, Ian Curtis, net geen 24 jaar, zelfmoord in de keuken van zijn moeder. Curtis leidde aan een ernstig vorm van epilepsie, was verliefd op een Vlaamse schone, maar had net met zijn vrouw Deborah in Manchester een dochtertje gekregen. Ondanks het nakende succes moet er grote wanhoop geweest zijn in het hoofd van deze bard van het duister. De andere bandleden vonden het hunne ervan, haalden diep adem, gingen verder onder de nieuwe naam New Order. Nog hetzelfde jaar kwamen ze met het eerste album van de band wat te zien is als een tribuut aan hun overleden frontman. Ze werden wereldberoemd en maakten lang tijd invloedrijke songs. Het kan dus wel. Doorgaan zonder de leadzanger.

De aandacht voor de leadzanger heeft wat oneerlijks. Teksten schrijven en zingen is een ding, maar de passende muziek er maken, gaat het daar niet echt om? Er zijn mogelijk wel honderdduizend eenzame dichters van fantastische songteksten, maar zolang er geen muzikanten zijn die ze met muziek verbinden wordt het helemaal niets.

Nee, ik zou willen pleiten voor minder aandacht voor leadzangers, vaak toch aanstellerige aandachtzoekers of quasi hip, of quasi cool, of quasi wat dan ook. Laat ons weten wie de bandleden zijn, dan pas wordt het interessant.

Kookboeken Nieuws

Marc Schoorl, wereldberoemd kok in Amsterdam en romancier (hij maakt nu furore met zijn monster trilogie Autobiografie van een romanpersonage waarvan deel 1 als feuilleton bij Bazarow verschijnt) heeft een levenslange liefde voor Joy Divison. Omdat er Nederland nog nooit een serieus boek over de band uit Manchester verscheen, publiceerde hij in eigen beheer afgelopen voorjaar Ode aan Joy Division, precies 40 jaar na Curtis’ dood. Het is een uiterst compact en vlot leesbaar boek, goed om je kennis over muziek uit de tachtiger jaren en de band even op te halen. Maar ook Schoorl ontsnapt niet aan de fascinatie voor de leadzanger. Het grootste deel van deze ode gaat op aan aandacht Ian Curtis. Natuurlijk was hij zeer bepalend voor de band, maar dat waren de drie andere leden net zozeer. Schoorl roemt zelf de onnavolgbaarheid van drummer Steve Morris, met zijn minimalistische en hypnotiserende spel. De bijzonder bassist Peter Hook die zich met 3 vingers bas had leren spelen en vooral de hoge noten pakte omdat hij zich met zijn oude versterker de lage tonen slecht kon horen. En de leadgitarist Bernard Summer “was te briljant om hem gewoon te laten vallen.”

Toch komen we naar mijn smaak veel te weinig te weten over deze drie bandleden. Vorig jaar las ik This searing light, the sun and everything else, een interview boek van popkenner Jon Savage over Joy Division. Het boek lijdt aan hetzelfde euvel. Veel aandacht voor Curtis, te weinig voor de drie andere bandleden van destijds, die nota bene in het boek zelf werden geïnterviewd.

Schoorl en Savage zullen het wel niet met mij eens zijn. Volgens Schoorl was New Order weliswaar briljant, maar zonder Curtis was volgens hem de ziel eruit.

“Want hoe dansbaar ook, al die elektronica maakte dat de muziek ook onpersoonlijker werd. De teksten en zang gingen ook een steeds ondergeschiktere rol spelen. De fans van het eerste uur haakten af, maar er kwamen er veel meer voor terug. In de clubs werd hun nieuwe muziek veelvuldig ten gehore gebracht. Het werd daardoor gebruiksmuziek, muziek om op te dansen en om een pil bij te slikken. Het uitgaansleven bestond voortaan uit feesten van angst en pijn.”

Voor Schoorl staat Joy Division onmiskenbaar in een hogere orde dan New Order. “Joy Division begon met het protest van de punk dat alles is zoals het is en eindigde met de menselijke fakkel Ian Curtis die bezeten was van het verlangen niet te zijn.” Wie dat nog een keer wil beleven, lees zijn boek.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles


Laat hier je reactie achter:

3 reacties op “Ode aan Joy Divison

  1. In de mooie documentaire over haar carrière zei Linda Ronstadt dat ze The Doors voor het eerst hoorde en adviseerde “te stoppen met die zanger” zoals zij als solo-artiest werd losgeweekt van The Stone Poneys

  2. Dank, Roeland, voor de bespreking.
    ???????????????????????? ????????????????????????????????????????: Annik was geen Vlaamse, maar een Waalse: geboren in Mons en zeer vermoedelijk Franstalig. Bij Toutatis!
    Ik heb het even nagezocht en trof in de krochten van internet een mij onbekend interview aan, waarin zij Curtis’ zelfmoord toeschreef aan ‘waanzin’. Weer een nieuwe verklaring voor Tony Wilson, die al concludeerde dat er wel honderd theorieën zijn voor de laatste daad waarvoor ‘No reason ever was given,’ zoals het zo mooi heet op ????????????????????????????????, het requiem van New Order.
    Ik heb Joy Division als verbazingwekkend totaalfenomeen willen beschouwen. Als de prestatie van een hele entourage. Maar ja, je hebt natuurlijk gelijk: ik besteed meer aandacht aan Ian Curtis als leadzanger dan aan de andere bandleden.
    Dat is onvermijdelijk. Eén reden daarvoor is dat er over die anderen minder te vertellen valt. Een twééde, veel belangrijker reden is: Ian was hun grote inspirator, hij koos de door hen voortgebrachte geluiden en arrangeerde die. Zonder hun muziek zou Curtis naamloos in de mist van het schimmenrijk zijn verdwenen. Anderzijds: New Order werd na zijn dood vooral geïnspireerd door de elektronica en de opkomst van de dance.
    In jouw bespreking vorig jaar van het ???????????????? ???????????????????????????? ????????????????????, ???????????? ???????????????? ???????????????????????????? (2019) van Joy Division, miste je ondanks de ‘prachtige inkijk (…) enige diepgang’. Dat ben ik met je eens. Ik vind het een informatief maar rommelig en – mag ik dat zeggen? – een gemakzuchtig boek. Zelf heb ik wel geprobeerd iets van diepgang in mijn boekje aan te brengen, bijvoorbeeld waar ik het heb over ‘het verlangen niet te zijn’, die ik in daarbij tongue in cheek ‘de hamvraag’ noemde.
    Verder heb ik geprobeerd toe te lichten hoe ‘Curtis als geen andere punkdichter uit die periode het tijdbeeld zo goed kunnen vatten?’ Wat jij je in die bespreking afvroeg.
    Verder complimenteer ik je met je metafoor van Ian Curtis als ‘de bard van het duister’. Die houden we erin!
    Met vriendelijke groet, Marc Schoorl

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Ode aan Joy Division