"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Onderworpen

Zaterdag, 1 augustus, 2015

Geschreven door: Michel Houellebecq
Artikel door: Chris Reinewald

Onderworpen is fatalistische fictie

[Recensie] Het meest schokkende aan Soumission, de nieuwste roman van Michel Houellebecq (vertaald als Onderworpen) is dat het eigenlijk weinig schokkend is. Een misogyne, oversexte, naamloze hoofdfiguur, zoals die uit ‘Plateforme’ en ‘La Carte et le Territoire’, ondergaat de religieuze, politieke en sociale omwenteling in het Frankrijk van over een jaar of tien. Met enige verwondering: niet veel meer.

Als docent aan de Sorbonne Universiteit beperkt zijn interesse zich tot zijn specialisme: de 19de eeuwse half-Nederlandse en half-Franse auteur Joris-Karl Huysmans. Deze regeringsambtenaar met decadente fantasieën bekeerde zich aan het eind van zijn leven tot het Katholicisme.

Met geloof – welk dan ook – heeft de ik-figuur trouwens weinig op. Hij leeft net zo’n saai leven als Folantin, de vrijgezel in Huysmans’ novelle A vau-l’eau (Op Drift). Maar waar Folantin in slechte restaurants zonder protest smerige maaltijden weg kauwt, laat de Houellebecqiaanse antiheld lekkere, oriëntaalse hapjes thuisbrengen. Op net zo’n manier ontbiedt hij exotische hoertjes thuis,

als zijn joodse aan/uitvriendin naar Israël emigreert. Tot zijn verwondering verlaat ze het veranderende Frankrijk. Het lijkt net zo’n onderbreking in zijn routine als een niet nader aangeduide stadsveldslag op de Place du Clichy die hij passeert.

Boekenkrant

Als na een politieke patstelling bij de presidentsverkiezingen Marie Le Pen buiten spel wordt gezet treedt een president van de Franse Islamitische Broederschap aan. In de overgangsperiode verlaat de ik-figuur Parijs om zich in Huysmans’ bekering te verdiepen. Onderweg blijken zich gruwelijke overvallen te hebben afgespeeld, waarvan hij stoïcijns kennisneemt. Toch wordt Frankrijk onder de Islamitische president, geruggesteund door Saoedisch kapitaal, geen kalifaat.

De nieuwe politiek is ongeïnteresseerd in de portefeuille economie al lost ze wel ‘en passant’ de werkeloosheid op. Vrouwen zijn uitgesloten van de arbeidsmarkt. Het nieuwe Frankrijk kent geen scheiding kerk-en-staat meer en zet in op onderwijs, dat daarvoor door politiek links en rechts werd onderbedeeld. Dat biedt ongekende mogelijkheden voor de collega’s op de universiteit. Zonder scrupules happen ze toe. Eerder onderbetaald toucheren ze nu een vorstelijk salaris, bewonen de prachtigste appartementen en kunnen elk jaar… een piepjonge bruid trouwen. Er is “slechts één voorwaarde: onderwerping aan de Islam (Soumission), zoals men ooit om praktische redenen katholiek werd. Hoe consequent de ik-figuur aan zijn westerse, lullig-spirituele waarden vasthoudt laat naar zich raden.

Vergeleken met de vorige romans leunt Soumission sterk op een consequent what-if idee, die Houellebecq in interviews overigens wegzette als pure fictie. Islamitische groeperingen in Europa missen onderling een politieke eenheid om werkelijk macht uit te oefenen.

De fatalistische fictie is welbeschouwd nogal onaanstootgevend en zal later wellicht het zwakke punt van het boek kunnen zijn. Heerlijk Houellebecqiaans is de onderhuidse, zwartgallige humor, grofgebekte monologen en de grappig werkende ‘lelijke teksten’: zielloze marketingpraat voor de technische kwaliteiten van auto’s en toeristische attracties. Met zo’n bleke hoofdfiguur moeten zijn gesprekspartners het verhaal de nodige politieke inhoud geven, wat wel eens geforceerd aandoet.

Het knapste aan Soumission is hoe Houellebecq Huysmans en diens alter ego’s spiegelt in de hoofdfiguur. Die verklaart aan het eind op pagina 300 overigens dat hij zich “nergens over zou hoeven te schamen.”

Eerder gepubliceerd op Alleroogen


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.