Het leven als chassidisch-joods meisje
[Recensie] Deborah Feldman is opgegroeid bij de Satmar, een grote chassidisch-joodse gemeenschap in New York. Als 23-jarige is ze daar weggegaan en in Onorthodox vertelt ze het waargebeurde verhaal van haar jeugd.
Devoiri woont bij haar opa en oma, want haar vader is zwakbegaafd en haar moeder is uit de gemeenschap gestapt. Daarmee is zij een uitzondering, want verder schikt iedereen zich in de strenge regels en gewoontes. Devoiri krijgt te horen dat de Holocaust een straf van God was, omdat de joden niet vroom genoeg leefden. Daarom proberen de chassieden zich zo goed mogelijk aan de regels uit de Thora en de Talmoed te houden. Het meest opvallend is de kleding: zwart-wit met een hoed voor de mannen, lange rokken en een pruik voor de vrouwen. Er wordt vooral Jiddisch gesproken en uiteraard moet het eten koosjer zijn. De cultuur wordt beeldend beschreven en de vertaling van Patricia Piolon is oké.
Devoiri voelt zich beperkt. Als jong meisje gaat ze stiekem naar de openbare bibliotheek om boeken te lezen. Ze is één van de weinigen van haar school die het Engels goed beheerst. Als meisje gaat ze tot haar zestiende naar school en daarna is ze klaar om te trouwen en kinderen te krijgen. Het joodse volk moet immers flink groeien, omdat het tijdens de Tweede Wereldoorlog bijna uitgeroeid is.
Zoals gebruikelijk wordt Devoiri uitgehuwelijkt. Ze hoopt samen met haar man wat minder strikt te kunnen leven, door naar muziek te luisteren en boeken te lezen. Het huwelijk wordt een mislukking op bijna alle gebieden. Het stel krijgt een zoon. Als die bijna naar school zal gaan, besluit Devoiri te vertrekken. Dat is een grote sprong in het diepe. Bovendien is het nog geen vrouw gelukt om het gezag over haar kind te krijgen. Op deze laatste bladzijden zijn de beschrijvingen minder uitgebreid. Het lijkt erop dat dit nog zo kort geleden was, dat de schrijver niet op de details in wil gaan.
Inmiddels is er een Netflix-serie gebaseerd op dit boek. Die heeft een heel andere insteek: het begint als de hoofdpersoon, die daarin Esty heet, naar Berlijn vlucht. Ze is dan net zwanger. Er worden herinneringen aan haar verleden weergegeven, die wel lijken op wat er in het boek is beschreven. In het echt is Deborah ook naar Berlijn vertrokken, maar pas nadat ze met haar zoon nog een paar jaar in de VS heeft gewoond. Ze heeft hier ook een boek over geschreven: Exodus. De serie is echter bewust anders dan Deborah’s leven, wordt duidelijk in Making Unorthodox, wat ook op Netflix te zien is. Het is daardoor spannender en ik vind het mooi gemaakt, maar het boek gaat veel dieper in op het leven als chassidisch-joods meisje. Dus ook als je de serie al hebt gezien, raad ik je aan om dit boek te lezen.
—
Eerder verschenen op Lalageleest
