"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Oorlogsparadijs

Zondag, 4 november, 2012

Geschreven door: Nico Dros
Artikel door: Leon Mosselman

Russenoorlog vanuit een Texels hospitaal

Door Nico Dros´ (1956) breed opgezette schilderingen, personages die zo indringend gestalte krijgen dat ze me jaren bijblijven en interessante anekdotes om het verhaal nog wat extra te kruiden, heb ik bij zijn boeken altijd het gevoel gehad dat ik klassiekers uit de wereldliteratuur zit te lezen. Eerder schreef hij onder andere de ijzersterke Bildungsroman Ter hoogte van het salsa-paviljoen en het spannende relaas van Iwan Lautier, Dromen van de bok. Nu komt hij met een historische roman, Oorlogsparadijs. Aan Dros, van huis uit historicus, blijkt het prima besteed een periode uit het verleden tot leven te brengen.

Het verhaal opent in 1962. De hoofdpersoon, Luc Walraven, ontvangt een brief van een vrouw die hij 17 jaar lang niet gezien heeft. De brief confronteert hem met een ingrijpende episode uit zijn leven die hij nooit verwerkt heeft, maar die hij diep in zichzelf heeft begraven. Na zoveel jaren beseft hij dat het tijd is om schoon schip te maken. Hij vertrekt naar Texel, destijds het toneel van de catastrofe.

Intussen wordt broksgewijs de betreffende geschiedenis verteld, die zich afspeelt in de Tweede Wereldoorlog. Luc hield toen, vanwege zijn deelname aan een geëscaleerde verzetsactie, onder een schuilnaam verblijf op het eiland. Hij vond onderdak bij een boerenfamilie die hem opnam als deel van hun gezin, dat naast de boer en de boerin uit twee jonge dochters bestond. In het plaatselijke noodhospitaal werkte Luc als arts.

De bizarre praktijk van een hospitaal in oorlogstijd is de eigenlijke kern van het verhaal. De chirurgische details die dan ook rijkelijk voorkomen in het boek zijn voortreffelijk en sprekend uitgebeeld. Zelfs al zijn de beschreven operaties en ingrepen allang gedateerd, toch is mijn kijk op het vak nu veel dieper en vollediger dan ooit tevoren. Het is wonderlijk hoe intens de chirurgische praktijk hier beschreven wordt:

Boekenkrant

 ‘Toen hij genoeg moed had verzameld, stak hij de draad voorzichtig horizontaal in een van de gaten en manoeuvreerde deze zodanig onder de benige schedelwand door dat hij het uiteinde ervan uit het nevenliggende gat kon peuteren met een instrumentje dat op een haaknaald leek. Beide uiteinden van deze gekartelde metaaldraad klonk hij vast in de sluitingen ter weerszijden van een klein metalen handvat. Hij controleerde of de bevestiging deugde. Meerdere keren haalde hij, met een stevige greep om het handvat, de ruwe metaaldraad heen en weer, zodat deze als een zaag werkte en de gaten na enige tijd door een botsnede met elkaar verbonden raakten. Deze werkwijze herhaalde hij met de andere gaten. Vlak voordat de geneesheer de vierde botsnede met zijn draadzaagje had voltooid, werd de eerste bloeddonatie van een halve liter gebracht. “Houdt u nog even stevig vast,” zei de geneesheer tegen zuster Meijer. “En dat is ´m dan. U kunt loslaten en de fles ophangen voor de transfusie. En wilt u dan hiernaast vragen of dokter Walraven wil komen assisteren.” Oosterling lichtte heel voorzichtig het losgezaagde stuk schedel uit en zag allereerst een forse epidurale bloeduitstorting. Hij begon de stolsels te verwijderen, spoorde de bloedende slagader in de dura op en klemde deze voorlopig af.’

Al improviserend proberen de artsen hier een granaatscherf uit een menselijke schedel te verwijderen. De oorlog cirkelt om het hospitaal heen, en er wordt vooral over verteld als het ermee in aanraking komt. De slachtoffers worden met ladingen tegelijk binnengebracht, maar allemaal worden ze met uiterste precisie behandeld. Zowel vriend als vijand, omdat medici geen patiënten mogen weigeren op basis van hun afkomst. Dit doktersperspectief maakt, door de aandacht te richten op de specifieke verwondingen, voelbaar duidelijk hoe ongelooflijk bruut het is als mensen elkaar aan stukken schieten.

Intussen speelt zich op Texel een relatief onbekend hoofdstuk uit de Tweede Wereldoorlog af, de zogeheten Russenoorlog (zie www.derussenoorlog.nl ). Een gegijzeld bataljon Georgische soldaten bewaakt samen met de Duitsers de kust. Zodra de Georgiërs gesommeerd wordt naar het front te vertrekken, komen ze in opstand door het grootste deel van de op Texel aanwezige Duitsers in één nacht uit te roeien. Met deze roekeloze actie halen ze zich veel ellende op de hals. Talloze Duitse soldaten worden gestuurd om het eiland te heroveren. De Georgiërs gaan uiteindelijk over op een soort guerillastrijd en dat levert oorlogsbeschrijvingen op die uniek zijn in onze literatuur. Dit komt bovenop het perspectief van de doktoren, dat de oorlogsbeschrijvingen al origineel genoeg maakt.

Maar het boek bevat ook passages met boerendetails, die ook heerlijk zijn om te lezen en authentiek en zelfs exotisch aandoen. Maar om terug te keren tot het verhaal: Luc wordt verliefd op Mila, een dochter van het gezin waar hij te gast is. De romance ontwikkelt zich langzaam, passend bij de ouderwetse zeden en gewoonten, maar eindigt heel abrupt. Zo is de cirkel rond: dit is de ramp waar de jaren later terugkerende Luc nog steeds niet overheen is. Prachtig beschreven is de wijze waarop hij in gaat zien dat het opnieuw – of eigenlijk voor het eerst – beleven van zijn weggedrukte emoties de enige manier is om verder te kunnen in zijn leven. Dit proces van emotionele heling door herbeleving van verdriet en schuld is de les die Luc te leren had en vormt de moraal van het verhaal. Zowel dat inzicht als het verhaal dat eraan vooraf ging, is prachtig.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Willem die Madoc maakte

Langzaam afbouwen op deze planeet

Langzaam afbouwen op deze planeet

Oorlogsparadijs

Oorlogsparadijs

Dromen van de bok