Da Vinci Code in Spanje
Een nieuwe Dan Brown, dat is wereldnieuws voor de lezers van misdaadliteratuur. Oorsprong doet denken aan Browns grote succes De Da Vinci Code, maar het is ook een ander boek geworden.
[Recensie] Robert Langdon is uitgenodigd om in het Guggenheim Museum in Bilbao een wereldschokkende lezing bij te wonen. Een ex-student van hem, de inmiddels wereldvermaarde futuroloog en specialist speltheorie en computermodellen Edmond Kirsch zal een live gestreamde voordracht geven waarin de twee grootste mysteries van het bestaan opgelost worden: waar komen we vandaan en waar gaan we naartoe. Omdat Langdon Kirsch tijdens zijn denk- en schrijfproces heeft geholpen, is hij de eregast.
Zo begint Dan Browns Oorsprong, zijn zevende boek en het vijfde waarin Harvard-hoogleraar semiotiek Robert Langdon de hoofdrol speelt. Voor Brown zelf begon het allemaal zeventien jaar geleden met het vrij onopgemerkt gebleven Angels & Demons, in het Nederlands Het Bernini Mysterie. Drie jaar later verscheen De Da Vinci Code en sloeg de vlam in de pan. Intussen zijn er wereldwijd meer dan honderd miljoen exemplaren van verkocht, goed voor een kwart miljard royalties. Hoeveel boeken van Brown er op dit moment al over de toonbank zijn gegaan is moeilijk te berekenen, ze zijn immers vertaald in 52 talen, maar dat moet zo stilaan toch de driehonderd miljoen benaderen.
Op basis daarvan Dan Brown de paus van de hedendaagse misdaadliteratuur noemen, lijkt misschien een goed idee, maar toch schort er ergens ook iets aan. Religie speelt weliswaar een grote rol in de boeken van Brown, zeker waar die hand in hand gaat met macht. Opus Dei speelde bijvoorbeeld een grote rol in De Da Vinci Code. Anderzijds lijkt Brown niet zo’n gelovig man te zijn, wat steevast ook uit zijn boeken blijkt. Zo ook uit Oorsprong. Edmond Kirsch wil immers meer doen dan uitleggen waar de mens vandaan komt en waar hij naartoe gaat. In eenzelfde adem wil hij alle wereldreligies ontmaskeren als pogingen om de mensheid te knechten en politiek te misbruiken. Een paar dagen voor zijn grote onthulling heeft hij met leiders uit de katholieke kerk, het jodendom en de islam gesproken en heeft hij hen verteld wat er aan zat te komen, een staaltje gejen dat hem duur zal komen te staan.
Net zoals in De Da Vinci Code lijkt de Kerk immers niet bereid afstand te doen van haar macht. Aartsbisschop Antonio Valdespino beslist dat de mensheid verstoken moet blijven van Edmonds wijsheid. De op rust gestelde admiraal Luis Avila, die sinds zijn gezin de dood vond bij een bomaanslag in de kathedraal van Sevilla heel erg devoot is geworden, wordt naar Bilbao gestuurd. Op het moment dat Edmond Kirsch met veel bombast en Steve Jobs-allures zijn geheim bekend wil maken, richt Avila zijn 3D geprinte revolver op hem en schiet hij hem een kogel door de kop.
Twee mensen zijn meteen verdacht. Langdon, omdat hij door de personal assistent van Kirsch op het laatste moment op de hoogte was gebracht dat er gevaar dreigde en hij al een waarschuwing riep nog voor het eigenlijke schot had geklonken. En Ambra Vidal, de directrice van het Guggenheim die de admiraal op het laatste moment op de gastenlijst had geplaatst en zo zijn vrije ingang had verzekerd. Samen slaan zij op de vlucht, niet alleen om uit de handen van de speurders te blijven, maar ook omdat zij de boodschap van Kirsch alsnog wereldkundig willen maken. Die staat in Barcelona op een server, achter een paswoord van 62 letters, de favoriete regel poëzie van Kirsch. Alleen weet geen van beide hoe die regel precies luidt.
Brown geeft Oorsprong bijkomende vleugelwijdte door van Ambra Vidal de verloofde van de Spaanse kroonprins Julian te maken. Deze veertiger zit in zijn koninklijk paleis te wachten op de dood van zijn vader om een frisse wind door het land te jagen. Conservatieve katholieken van het type Valdespino zullen dan wel een toontje lager zingen, verwacht iedereen. Al ben je daar als lezer niet meteen van overtuigd. Ambra zette de moordenaar van Kirsch immers niet uit eigen beweging op de gastenlijst. Zij deed dit op vraag van kroonprins Julian. Zou hij dan toch schatplichtig zijn aan de bisschoppen? En spelen staat en kerk onder hetzelfde hoedje?
Net zoals in Browns vorige boeken bulkt het in Oorsprong van de oude kunst en architectuur. Naast Bilbao en Barcelona speelt het boek ook in Madrid en Sevilla, een stad die Brown trouwens als zijn broekzak kent aangezien hij er in 1985 een jaartje kunstgeschiedenis studeerde. Ook in zijn eerste boek, Digital Fortress, in het Nederlands Het Juvenalis Dilemma, vormde die stad al de achtergrond. Tegenover die klassieke component heeft Brown deze keer ook een hedendaagse gezet. Niet alleen is het Guggenheim in Bilbao een museum voor hedendaagse kunst, de personal assistent van Kirsch is bovendien geen mens maar een computer behept met het neusje van de AI-zalm. Winston heet hij, met een knipoog naar het hoofdpersonage uit George Orwells 1984. Het is deze Winston die Langdon en Ambra veilig in Barcelona krijgt, die hen waarschuwt voor gevaar en zegt hoe dit te ontwijken en bij de lezer de vraag oproept in hoeverre zo’n AI-computer wel te vertrouwen is, of daarentegen ook eigen belangen te verdedigen heeft.
Zeker is dat zo’n computer ook niet alles weet, wat leidt tot een scène waarin Brown zijn gevoel voor humor kan etaleren. De camerabeelden tonen dat op de voorruit van de vluchtauto die op admiraal Avila stond te wachten een rare sticker plakte. Er stond een kruis op met drie dwarsbalken en een hoefijzer aan de bovenkant. Ik heb alle databanken ter wereld afgezocht, deelt Winston nuchter mee, het is het alchemistisch symbool. Langdon breekt zich het hoofd wat de alchemisten met de moord op Kirsch te maken kunnen hebben, tot hij de beelden wat nader bekijkt. Dat zijn twee stickers, ziet hij. Op de onderste staat het drie-armige kruis, onder katholieken het symbool voor de progressieve paus Franciscus. Dat hoefijzer staat op een tweede sticker, en is in realiteit een U, van Uber.
Het glimlachje dat je hierbij om de mond krijgt vergaat echter al gauw wanneer Brown in de volgende paragraaf uitlegt wat Uber is. En zo gaat het wel meer in Oorsprong. We krijgen een toeristische rondleiding in het Madrileense Palacio Real en wanneer Franco ter sprake komt, volgt een hele pagina oppervlakkige uitleg over die man, alsof we ervan uitgingen dat het een wielrenner was. Oorsprong lijkt geschreven voor een Amerikaans publiek dat denkt dat België de hoofdstad van Europa is en zich afvraagt of er van daaruit wel een trein naar Brussel gaat. “Onwetendheid is geen deugd,” zei Obama tegen Trump en we kunnen ons daar alleen maar bij aansluiten, ook al omdat zulke overbodige informatie het verloop van een misdaadroman doet stokken en er de spanning uit haalt. Het is alsof je samen met Stoffel Vandoorne in Francorchamp een F1-race zou rijden en hij bij iedere bocht zou zeggen hoeveel graden die is en in welke versnelling hij die moet nemen. Hou toch je verdomde waffel, denk je dan na een tijdje, rij toch gewoon, je ligt in voorlaatste positie.
Oorsprong wordt door de uitgeverij gepromoot als een Da Vinci Code revisited. Er zijn inderdaad heel wat thematische en verhaaltechnische gelijkenissen, maar er is ook een duidelijk verschil, wat Oorsprong beter maakt dan Da Vinci: de plot zit eenvoudiger en geloofwaardiger in elkaar. Die vroegere roman kende zoveel plotwendingen en achtervolgingen dat we het na verloop van tijd op onze heupen kregen. Als je het niet wil zeggen, hou het dan voor jou, dachten we meermaals terwijl we klaar stonden om het raam te openen en het boek de straat op te keilen. Oorsprong heeft daar geen last van. Het had allemaal wat vlotter gekund, dat wel, maar je raakt niet gefrustreerd.
En hoe zit het nu met die grote filosofische vragen over oorsprong en toekomst van de wereld, horen we u al smachten, worden die in het boek beantwoord? Daar kunnen we natuurlijk niet veel over zeggen, behalve dat die sympathieke Langdon, net zoals zijn bedenker trouwens, alweer de ideale schoonzoon lijkt. Ik heb geen moeite met religie, zegt hij ergens in het boek, zolang ze zich maar plooit naar de wetten van de wetenschap. Voorwaar een verdraagzame reactie waar we ons ook wel in kunnen vinden.
—
Eerder verschenen in De Morgen
