"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Op aarde schitteren we even

Vrijdag, 30 augustus, 2019

Geschreven door: Ocean Vuong
Artikel door: Jan Koster

Schitterend, rijk debuut!

[Recensie] Ocean Vuong (1988) heeft, zeker gezien zijn leeftijd, als dichter al behoorlijk veel prijzen in de wacht gesleept. Weliswaar vooral in de Verenigde Staten maar het zou zomaar kunnen dat zijn ster ook hier zal schitteren na verschijning van zijn debuut als romanschrijver, Op aarde schitteren we even.
Vuong, geboren in Vietnam, is op tweejarige leeftijd in de Verenigde Staten beland na een jaar in een vluchtelingenkamp op de Filipijnen te hebben doorgebracht. Hij zegt van zichzelf dat hij is opgevoed door vrouwen, mannen hebben daarin geen rol gespeeld. Zijn moeder, manicure, werkend in een nagelstudio, noemde hem Ocean na een gesprek met een klant. Toen zij begreep wat Ocean betekende gaf zij haar zoon die naam. Ocean, in de betekenis van een watermassa die Amerika en Vietnam verbindt. En scheidt.

Brief aan zijn moeder

Ocean was de eerste in zijn familie die kon lezen. In Op aarde schitteren we even is Hondje de verteller die een brief schrijft aan zijn moeder die nooit heeft kunnen lezen. Hetgeen hij opschrijft is fictief, maar grotendeels is het wel gebaseerd op ervaringen van de auteur en de aan hem vertelde verhalen.
De grootmoeder en de moeder van Hondje hebben de Vietnamoorlog meegemaakt. Zijn moeder heeft er een behoorlijk trauma aan overgehouden. De beelden uit die oorlog zitten haar dagelijks dwars. Bij de slager ziet zij een geroosterd varken aan een haak:

“De ribben lijken wel op die van een mens, nadat hij is verbrand”.

Sociologie Magazine

Zijn moeder heeft het verleden nooit kunnen verwerken. Ze is wreed en hardhandig in de opvoeding. Ocean heeft het er moeilijk mee maar een deel van haar gedrag zit ook in hemzelf.

“Je bent een moeder, ma. Je bent ook een monster. Maar dat ben ik ook – daarom kan ik mij niet van jou afwenden.”

En dat terwijl zijn geboorte onbedoeld was, hij had er niet moeten zijn, maar het was te laat voor abortus:

”’In tegenstelling tot je broer’, zei je, ‘werd jij pas geboren toen we wisten dat je zou leven’.”

De eerste baan, de eerste liefde

Op zijn veertiende gaat Hondje voor het eerst betaald werken, op een tabaksplantage. Het is zwaar werk, het betaalt slecht. Hij komt in contact met een leeftijdgenoot, Trevor, die hem onder zijn hoede neemt en hem wegwijs maakt. Dat blijft niet beperkt tot werk; al snel en tot zijn verrassing ontwikkelt zich tussen hen een erotische relatie. Aanvankelijk nog wat schuchter, zich beperkend tot handarbeid, maar het duurt niet lang voordat zij verder gaan. Het zit diep bij Hondje, hij geeft zich helemaal:

“En wat kun je anders voor zo’n jongen doen dan jezelf in een deuropening veranderen, een plek waar hij telkens weer doorheen kan, elke keer dezelfde kamer in? Ja, ik wilde het allemaal.”

De relatie wordt ook geestelijk intens. Tot het ongeluk, dat tot gevolg heeft dat Trevor medicatie nodig heeft. Hij krijgt een middel voorgeschreven, Oxycontin, dat niet verslavend zou zijn maar, zoals helaas vaker voorkomt, wel is. En niet zo’n klein beetje ook. De verslaving blijft niet beperkt tot dat middel, er volgen nog zwaardere drugs. De gevolgen zijn enorm.

Veel thema’s, veel dramatiek zonder vals sentiment

Hiermee zijn wel de belangrijkste thema’s uit Op aarde schitteren we even aan bod gekomen. Maar er is meer: racisme, het gevoel er niet bij te horen, een gevoel van buitengesloten zijn omdat je nou eenmaal ergens anders bent geboren, een zoektocht naar identiteit.
Aan alles is te merken dat Vuong gewend is om zich poëtisch uit te drukken. Hij heeft weinig woorden nodig om veel te zeggen, beeldspraken en motieven (de monarchvlinder  bijvoorbeeld) zijn op heel natuurlijke wijze in het verhaal verwerkt.

Op aarde schitteren we even is een verhaal vol dramatiek, geregeld triest, aangrijpend, soms bitter. Vuong zoekt geregeld de grenzen op van het emotionele, maar gaat er niet overheen, gelukkig maar.

De vorm waarin hij zijn verhaal giet is bijzonder, wel goed gekozen. In de vorm van een brief aan zijn moeder kan hij alles vertellen wat hij wil, meer dan wat hij mondeling zou hebben gekund. Dat zijn moeder niet kan lezen is daarbij niet geheel zonder betekenis.

Het is een schitterend boek, met slechts een kleine kanttekening: het emotionele hoogtepunt zit op ongeveer driekwart van het verhaal. Dat is prachtig beschreven, aangrijpend en eigenlijk smaakt alles wat daarna komt een beetje als mosterd na de maaltijd. Nog steeds wel goed van smaak maar omdat je al bent voldaan proef je het gebodene minder goed.

De ster van Vuong rijst snel. Hopelijk niet zo snel dat deze alweer snel uitdooft, dat het niet een debuut is waarin hij alles heeft gegeven. Laten we hopen dat deze ster nog heel lang zal schitteren.

Eerder verschenen op jkleest.nl