Een huiveringwekkende zeiltocht
De een gebruikt zijn sabbatical voor het schrijven van een boek en een ander om in een wildpark in Afrika te gaan werken. De derde, zoals de hoofdpersoon Donald in Op zee, gaat drie maanden solozeilen op de Noordzee. Het verhaal gaat over de laatste twee dagen van die tocht. Donald pikt in Noord-Denemarken zijn zevenjarige dochter Maria op en zeilt als slotakkoord met haar naar Harlingen. Heijmans beschrijft prachtig hoe de eenzame maanden Op zee sporen hebben achtergelaten bij de hoofdpersoon en welke invloed dat heeft op de relatie met zijn dochter.
Aanvankelijk is er geen vuiltje aan de lucht tijdens de laatste etappe: zon, mooie zee, lekker windje, prima zeilweer. ’s Avonds ten noorden van Terschelling gaat het mis, er komt een onverwacht onweer opzetten. In een hortende stijl met korte, hakkerige zinnen voelt de lezer de spanning stijgen.
‘Ik haal het overlevingspak van de haak en trek het aan. Het reddingsvest erover. Ik ga aan dek, mijn hoofd gebogen tegen de kogeldruppels. Ik rol het voorzeil in, laat dan het grootzeil zakken en bind het op de giek, zo strak als een sigaret. Ik wacht tot de vlagen komen. Harde wind is niet erg, daar kun je tegen leunen. Maar die vlagen zijn gevaarlijk. Die laten je even met rust, en halen dan uit. Die wachten tot je weerloos bent.’
Maria slaapt in het vooronder, maar als Donald even bij haar gaat kijken blijkt ze verdwenen. Hier haalt Heijmans een meesterlijke truc uit: met deze cliffhanger verlaat hij de storm en begint aan een lange flashback. Drang tot doorlezen is verzekerd. Donald, vastgelopen op kantoor, krijgt een sabbatical aangeboden en besluit de lang gedroomde wens van een solozeiltocht in vervulling te laten gaan. We lezen hoe hij in die drie maanden één wordt met de zee. Hij trekt zich steeds meer in zichzelf terug en mijdt het contact met andere zeilers in de havens waar hij aanlegt. Voor hem als zorgzame vader, zijn dochter Maria is zijn alles, moet haar meezeilen het hoogtepunt van de reis worden. Ze komt naar Thyborøn en ze hebben samen een heerlijke tijd.
Dan keert de lezer terug naar de verdwijning van Maria en maakt mee hoe de paniek toeslaat bij Donald in zijn pogingen haar terug te vinden. De nachtmerrie van iedere ouder wordt vanuit het hoofd van Donald in dezelfde ikkerige stijl indringend weergegeven. Hij keert het schip binnenstebuiten, zeilt terug, ziet een boei aan voor het lichaampje en wordt langzaam gek. Uitgeput hangt hij aan boord als een kinderstem tot hem doordringt. Maria was niet verdwenen, ze was even naar het toilet, de enige plek waar hij niet gezocht heeft en omdat hij niet meer in het vooronder teruggekeerd is heeft hij haar niet meer gezien. Met eufore energie gaat de tocht vervolgens in een streep naar Harlingen.
Daar staat de moeder te wachten. En hier komt pas de echte clou. Heijmans laat het verhaal kantelen en wijzigt het perspectief naar dat van haar. Uit haar herinneringen en angsten blijkt dat het verdwijnen van Maria niet de enige waan is waarmee Donald te kampen heeft. Dit geeft een onverwacht wrange wending aan het happy end.
De vormgeving van een boek is doorgaans geen onderwerp van een recensie. Soms ontkom je er echter niet aan daar iets over te schrijven. Op zee is een krachtig samengebald verhaal. De uitgever laat echter geen middel onbenut het boek op te pompen. Kleine pagina’s, fors lettertype, ruime marges, een lading illustraties: alles wordt uit de kast gehaald. Het resultaat is lachwekkend mager, net 192 bladzijden. Zo wordt Heijmans weggezet als een knullige schrijver die bij gebrek aan woorden zijn boek met lucht moet vullen. Dan staat ook nog eens de quote ‘Unputdownable’ op de omslag. Alsof dat malle woord een aanbeveling is. Was dat alles achterwege gebleven dan hadden we een keurige novelle gehad, formaat Boekenweekgeschenk. Wat is daar in hemelsnaam mis mee?
Jammer van de opmaak. Een boek, en deze zeker niet, is geen kerstboom. Tuig het dan ook niet op. Op zee heeft geen fratsen nodig. Het is van zichzelf solide genoeg en zal een breed lezerspubliek overtuigen van zijn kwaliteit.
Noot van de redactie: deze recensie tracht nadrukkelijk niet het einde weg te geven. En bovendien: ‘spoilers don’t spoil anything’.
