"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Oud-Loosdrecht

Woensdag, 21 januari, 2015

Geschreven door: Sipko Melissen
Artikel door: Claudia Zeller

Variatie Nr.5

Jongensvriendschappen, onvervuld verlangen, en een zekere obsessie met Italië. Het oeuvre van Sipko Melissen (1941), die sinds zijn met de Anton Wachterprijs bekroonde debuutroman Jongemannen aan zee (1997) een viertal romans publiceerde, kent een aantal constanten dat in elke roman in een nieuwe constellatie in stelling wordt gebracht, en zijn nieuwe roman Oud-Loosdrecht vormt daar bepaald geen uitzondering op.

Oud-Loosdrecht is een jongensboek voor geleerde oude mannen en doordrenkt van verlangen: naar het verleden, maar ook naar mooie jonge mannen. Verwijzingen naar de Griekse oudheid spelen daarbij niet alleen thematisch maar ook op verhaaltechnisch niveau een cruciale rol. Zo is de opbouw van de roman een referentie aan het klassieke Griekse drama en speelt het verhaal zich min of meer binnen één etmaal af.

Op een druilerige zaterdagmiddag, eind januari, dwaalt de schrijver en protagonist Wijnand Brandt door de Amsterdamse binnenstad. Wat al op de eerste paar pagina’s wordt aangekondigd, een nachtelijke spaghettata bij zijn oude jeugdvriend Abe Stam thuis, vindt op het laatst ook daadwerkelijk plaats en zorgt voor een – ik verklap het maar meteen – nogal ongemakkelijke catharsis. Daartussenin de odyssee van Wijnand, die niet alleen door de stad maar ook door zijn herinneringen dwaalt:

‘Eric wilde dat wij voorlopig afstand hielden. Dat had hij nodig, zei hij, afstand. We zaten in een restaurant op de Van Baerlestraat. Lunchtijd, een regenachtige dag, midden augustus. Na drie maanden gescheiden leven waren we toe aan een evaluatie.’

Boekenkrant

Erotisch verlangen

Niet alleen die herinneringen, maar ook verschillende aanzetten tot een roman – Oud-Loosdrecht, en Een tragedie in de Achterhoek – onderbreken het verhaal en suggereren een gelaagdheid die bij nader inzien slechts een variatie op steeds hetzelfde thema vormt. Daarbij put niet alleen de protagonist Wijnand Brandt inspiratie uit de Griekse filosofie, ook Melissen zelf doet een dankbare greep uit de poëticadoos van Aristoteles: ‘Voor de expositie van de tragedie kon ik alles uit de werkelijkheid zo overhevelen naar de fictie.’ Ook lijken veel van de dialogen op socratische gesprekken – met Abe, de hoogleraar antieke filosofie in de rol van Socrates – en gedraagt Melissen zich als een volgzame pupil van professor Stam door diens adviezen klakkeloos op te volgen:

‘Abe stak weer zijn vinger op. “Je kunt afstand scheppen door het verhaal aan te scherpen in plaats van af te zwakken. Je moet het verhaal groter maken, dramatischer, het op de spits drijven, dat deden de Griekse tragedieschrijvers ook.”’

Was Melissen een kersverse debutant geweest, dan zouden veel van de nogal opzichtige quasi-modernistische trucjes – de vermeende gelaagdheid, de neppe pretentieloosheid, de spielerei met de antieke filosofie – hem door de vingers gezien kunnen worden. Immers, sommige scènes zijn geestig, grappig en bijna meeslepend, maar op een gegeven moment hoor je je kinderziektes te ontgroeien. Dat is Melissen met Oud-Loosdrecht niet gelukt. Als we alle romans die Melissen tot nu toe heeft gepubliceerd naast elkaar zouden leggen, dan is er namelijk van een ontwikkeling nauwelijks sprake.

Meer van hetzelfde

Volgens een populair gezegde heeft iedereen ten minste één boek in zich. Volgens een andere wijdverspreide gedachte hebben grote denkers genoeg aan één briljant idee en is alles wat daarop volgt een variatie op hun oorspronkelijke, geniale ingeving. Ook in de klassieke muziek – en Melissen is niet te beroerd om zelf naar de beroemde Goldbergvariaties van Bach te verwijzen – is het principe van variaties op een thema een beproefde methode. Wat de literatuur betreft is het echter maar zeer de vraag hoe vaak je ongestraft min of meer hetzelfde boek kunt schrijven.


Eerder verschenen op Recensieweb


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Kafka op Norderney

Oud-Loosdrecht

Een kamer in Rome