Tussen filosoof en boze oom
[Recensie] Boze ooms door heel Nederland roepen het al jaren: “Vrolijk Kerstfeest en Nederland gaat kapot aan politieke correctheid.” Linkse tantes riposteren op hun beurt al tijden: “Je moet ‘vrolijke feestdagen’ zeggen, dat is inclusiever.” (Lange pauze waarin iedereen kerstkransjes in thee doopt.) “O, en wat jij politieke correctheid noemt, dat noem ik beschaving.” Als alternatief voor knokpartijen en/of relatietherapie hebben docenten integrale veiligheidskunde aan de Haagse Hogeschool Gerben Bakker en Gert Jan Geling een boek over het onderwerp geschreven met de treffende titel Over Politieke Correctheid. Doel is politieke correctheid in een breder – ethisch en maatschappelijk – kader te plaatsen.
Veruit het interessantste deel van hun bespiegelingen beslaat hun analyse van verschillende waarheidsbegrippen en hoe deze zich tot politieke correctheid verhouden. Met Plato en Arendt in de hand vliegen essentialistische, relativistische en symbolische waarheid over tafel. Het is immers het gekozen waarheidsbegrip dat in grote mate bepaalt welk belang moet worden gehecht aan een begrip als de vrijheid van meningsuiting: een wapen in de hand van een slecht geïnformeerde massa, of het enige gereedschap dat een samenleving heeft om belangrijke sociale en ethische kwesties te kunnen beslechten. In het eerste geval is politieke correctheid onontbeerlijk, in het tweede geval een gevaar voor het maatschappelijk debat. Hoe fundamenteler de overpeinzingen – en hoe groter de afstand tot de waan van de dag -, des te intrigerender en genuanceerder Bakker en Geling uit de hoek komen.
Het is dan ook jammer dat die afstand het grootste gedeelte van de tijd te klein is om platgereden paden te vermijden. Het valt Bakker en Geling niet kwalijk te nemen dat ze een waslijst aan politiek correct incidenten opsommen, wel dat hun voorstelling van de feiten meer dan eens gekleurd is in het voordeel van de politiek incorrecten. Door de schijn van partijdigheid boet hun betoog aan kracht in. Ook hun historische analyse van de voedingsbodem van politieke correctheid is kort door de bocht (“Westerse zelfkastijding”) en eenzijdig (“zelfgenoegzame progressieve elite”). De auteurs hadden hier ofwel meer ruimte voor uit moeten trekken, ofwel het onderwerp moeten laten voor wat het is, om zich volledig te richten op de filosofische aspecten.
Bakker en Geling lijken dus te laveren tussen de positie van boze oom en gedistantieerde filosoof. Hun toegankelijk gebrachte en belangrijke inzichten worden meer dan eens ondermijnd door hun ongenuanceerde voorstelling van de feiten. Hoewel Over Politieke Correctheid een verademing is ten opzichte van het vastgeroeste denken van boze ooms en tantes door heel Nederland, is het daarom nog maar zeer de vraag of het boek de Kerstsfeer aanzienlijk zal weten te verbeteren.
—
Voor het eerste gepubliceerd op De Leesclub van Alles
