Onbegrijpelijke verwoesting
[Recensie] “Al ben ik oud, ik voelde als voormalig professor en als mens dat het mijn plicht was te zeggen hoe verbijsterd ik ben over de onbegrijpelijke verwoestingen om, de pracht te portretteren van wat eens Palmyra was, een schoonheid die we vanaf nu alleen nog uit boeken kunnen kennen”.
Paul Veyne, de 83-jarige ex-hoogleraar archeologie en klassieke oudheden aan het gerenommeerde College de France, heeft zijn woedde en onmacht over de gruweldaden van IS – de moedwillige verwoesting van het grootste deel van een van de tot dan best bewaarde steden uit de oudheid – weten om te zetten in een fraai en leesbaar overzicht van de geschiedenis van deze imposante ruïnestad.
En daarmee heeft hij een eigenlijk al heel lang bestaand gat gevuld. Want hoewel Palmyra een bekende archeologische site is en een van de historische hoogtepunten van het hele Midden-Oosten – alleen de grote piramide van Gizeh en de ruïnes van Petra zijn nog bekender -, was er eigenlijk geen goede informatie voor een breed publiek beschikbaar. Des te treuriger is het om te beseffen dat de vernietiging van een belangrijk deel van deze parel uit de Syrische woestijn de directe aanleiding vormde voor dit boek.
Paul Veyne beschrijft niet alleen de geschiedenis van de stad, haar ontstaan als handelsplaats op het kruispunt van het Romeinse en het Perzische Rijk, hij laat ook zien wat nu feitelijk het eigene van de Palmyreense cultuur was en hoe dat zich, ondanks de Romeinse overheersing, eeuwenlang heeft weten te handhaven. Hoe in tegenstelling tot steden in andere delen van het Romeinse rijk Palmyra niet alleen maar romaniseerde. Hoe de stad haar eigenheid blijvend wist te bewaren, een eigenheid die nog altijd terug te vinden was in de architectuur van de stad; in de tempels en graven en in het verschillende stedelijke monumenten. De conclusie van Veyne is dat deze hybride, non-conformistische cultuur van Palmyra de stad blijvend heeft getekend. Hellenisering, romanisering kregen er geen vat op.
“En wij moderne mensen konden daar nog steeds getuige van zijn. Unieke tempels, graftombes, standbeelden en andere monumenten vormden de verstilde getuigen van een bijzondere cultuur. Een cultuur samengebald in een stad”.
De ironie is dat het juist deze eigenheid was die haar het doelwit bij uitstek heeft gemaakt van de monomane cultuurbarbaren van de IS. Want voor hen zijn diversiteit en non-conformisme juist een gruwel. Afwijkend gedrag, afwijkende vormen, ze zijn het slachtoffer geworden van een stroming die slechts één norm kent, namelijk haar eigen. Die geen enkele invloed van buiten toelaat.
—
Eerder verschenen in Archeologie Magazine
