Helder, onopgesmukt, volmaakt
‘De hele dag maak je ergens deel van uit en dat wilde ik niet meer, dat kon ik niet meer, ik wilde alleen maar ergens zijn zonder dat ik door wat dan ook aangeraakt kon worden, niet door zorg, niet door geluiden, niet door een samenleving, niet door gebeurtenissen.’
Het zijn de woorden van Anne-Marit, die in de anonimiteit van een dorp in de provincie langzaam herstelt van de verwondingen van een mishandeling. David Kromweg, de hoofdpersoon uit Thomas Verbogts Perfecte stilte, is haar destijds te hulp geschoten. Het blijkt een bepalend moment in zijn leven te zijn geweest. Hij voelde dat hij moest doorlopen, maar hij kon niet meer terug. ‘Ik moet naar die beweging toe en tegelijkertijd ben ik er bang voor, tegelijkertijd weet ik zeker dat ik iets aanricht waarvan ik spijt krijg, iets wat buiten mijn macht ligt.’ Zijn interventie is niet bepaald succesvol: Anne-Marit wordt voor het leven verminkt en hijzelf wordt voor langere tijd het ziekenhuis in geslagen.
Aangeraakt worden door de gebeurtenissen, maar onmachtig zijn er invloed op uit te kunnen uitoefenen, dat is waar het in de nieuwe roman van Thomas Verbogt om lijkt te draaien. Had David Kromweg de zelfmoord van zijn jeugdvriendinnetje Valerie, die op haar veertiende verjaardag van het dak springt, kunnen voorkomen? Had hij haar niet beloofd dat hij haar leven zou veranderen? Had hij niet met haar afgesproken dat ze telkens alles opnieuw zouden durven en dat ze elkaar zouden volgen, waar ze ook heen gingen? Maar als het erop aankomt laat hij tot tweemaal toe het moment voorbijgaan waarop hij een wending in haar leven had kunnen bewerkstelligen. ‘Je durfde niet. Geef het maar toe! Je durfde niet!’schreeuwt ze hem toe. De belofte dat hij haar de volgende keer zal helpen, kan hij niet waarmaken: drie dagen later is ze dood en is er geen volgende keer meer. Na Valeries dood wordt alles anders. ‘Het leek of het leven een andere snelheid kreeg, een vaart die veel voor me uit joeg zonder dat ik wist wat het allemaal was, ik kon het niet inhalen, ik was telkens net te laat.’
Ook de kans om Valeries moeder te vertellen dat hij weet waarom haar dochter zelfmoord pleegde, laat hij voorbijgaan. ‘De tranen komen niet alleen van die zon. Ook van woede. Omdat ik haar niet zei dat ik het wel weet. En wat het was.’ Een tweede kans krijgt hij niet; als hij Valeries moeder weer ziet ligt ze op haar sterfbed. Ook dan zwijgt hij. Als hij uiteindelijk de moed vindt om Valeries vader voor de voeten te werpen dat hij het weet, is het andermaal te laat; de vader die zijn dochter liet misbruiken voor geld is gevlucht in afasie, zodat hij zich niet meer hoeft te verdedigen.
Behalve Anne-Marit en Valerie figureren meerdere personen in het leven van documentairemaker Kromweg. Passanten zijn het, met wie hij vanwege zijn vak te maken krijgt. Het zijn weliswaar intensieve maar desondanks vluchtige contacten. Hoewel zij zich daar niet van bewust zijn, helpen zij David zijn twijfels en vragen te duiden, elk vanuit hun eigen leven en denken. Zelfs Emma, de vrouw met wie hij een relatie heeft, blijkt uiteindelijk een passant, ondanks ‘tien jaar pogingen het goed te doen.’ ‘We overkwamen elkaar en hielden dat in stand,’ zegt David. Pas als hij het besluit neemt Anne-Marit op te zoeken in haar zelfverkozen isolement ‘aan het einde van de wereld’ beseft hij dat hij misschien wel aan het begin van een wereld staat, het ‘moment dat de tijd die je nog te leven hebt je wereld is, de kleine wereld die je meemaakt.’
Verlies, liefde, lafheid, moed, gemiste kansen en machteloosheid zijn de ingrediënten van een weergaloze roman waarin geen woord zonder betekenis blijft. Helder, onopgesmukt is Verbogts taalgebruik, waarin begrippen als twijfels, schaamte en bewondering in eenvoudige bewoordingen worden gevat. Hij gebruikt de perfecte stilte als metafoor voor het moment waarop een mens de beslissing neemt zich niet meer te laten aanraken door de gebeurtenissen. Een volmaakte roman.
