Gevangenen in Frankrijk
[Recensie] Het boek L’ombre du monde. Une anthropologie de la condition carcérale van de Franse antropoloog en socioloog Didier Fassin – hoogleraar sociale wetenschappen aan Princeton – verscheen onlangs in Engelse vertaling onder de titel Prison Worlds, An Ethnography of the Carceral Condition.
Een aardige vondst, hoewel ze de gelaagdheid van haar Franse evenknie ontbeert. Zo kan l’ombre worden begrepen als ‘onder de hoede van’, maar ook vertaald worden als shadow world, of schaduwwereld. Daarmee wijst Fassin op de vreemde positie die gevangenissen innemen binnen laatmoderne samenlevingen. Vaak worden gevangenissen ofwel geduid in navolging van Erving Goffman als gesloten, volgens eigen regels opererende ‘totale instituties’, ofwel in Foucaultiaanse zin als onderdeel van de carceral archipelago, waarmee ze worden geïnterpreteerd als integraal onderdeel van het algemene disciplinerende netwerk van toezicht en straf.
Na vier jaar etnografisch onderzoek in een Franse gevangenis, waarin hij onder meer de ‘carrière’ van verschillende gevangenen volgde, keert Fassin zich tegen beide duidingen. Ten eerste zijn bewegingen tussen gevangenissen en samenleving veel omvangrijker dan doorgaans wordt aangenomen.
Volgens Fassin zichtbaar in onder andere draaideurcriminelen en pogingen mobiele telefoons de gevangenis in te smokkelen (in een jaar werden vier vuilniszakken aan telefoons geconfisqueerd, zo’n 1500 telefoons. Daarvan werden er 250 over de gevangenismuur gegooid), maar ook in de reproductie en bestendiging van etnische scheidslijnen en klassenongelijkheid binnen gevangenismuren. Ten tweede benadrukt Fassin dat de invloed van de gevangenis een irreducible fact is: een gevangenis is een door ‘weerbarstige inertie’ gedomineerde ruimte, die als geen andere plek het welzijn en de levensloop van zowel gevangenen als personeel domineert.
—
Eerder verschenen in Sociologie Magazine
