"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Proactief pastoraat

Zondag, 19 december, 2021

Geschreven door: Marieke Sillevis Smitt
Artikel door: Pauline Weseman

Een ander helpen door te provoceren

De schrijver

[Recensie] Marieke Sillevis Smitt is diaconaal predikant, contextueel therapeut en provocatief coach. Ze geeft trainingen provocatief pastoraat en werkt met ongedocumenteerde vluchtelingen in Utrecht. Voorheen deed ze kerkelijk buurtwerk in Rotterdam-Lombardijen en was ze buurtpastor in het Utrechtse Kanaleneiland.

Het thema

Elke pastoraal werker, predikant en buurtwerker heeft weleens te maken met mensen waar je geen steek mee verder komt. Vertaald naar archetypes is dat bijvoorbeeld de ‘koning-keizer’ die jou graag voor zich laat lopen of het ‘zieke vogeltje’ dat vertroeteld wil worden, zonder zelf actie te ondernemen of te veranderen. Of ‘de hoge ome’ die zich niets laat gezeggen en angst inboezemt. Het grote aantal vrijwilligers in kerkelijk en buurtwerk maakt het qua machtsverhouding bovendien ingewikkeld iemand ergens op aan te spreken.
Daarnaast zijn veel pastors gezegend met het redderssyndroom: iedereen eindeloos blijven helpen, tot grote frustratie. Sillevis Smitt had zelf last van de rol van ‘de goedmaker’, ze wilde het voortdurend goedmaken, oplossen voor mensen. Het putte haar uit en veranderen deed er weinig. Ze ervoer hoe een provocatieve aanpak niet alleen impasses kan doorbreken, maar ook plezier en ontspanning geeft door speelsheid en humor.

Boekenkrant

Provocatief coachen gaat niet om zomaar provoceren, zegt Sillevis Smitt, maar om een gedoseerd evenwicht tussen liefde, humor en uitdaging. Liefde betekent: iemand volledig accepteren en willen helpen. Humor ontregelt en is de diagnostische toets om te ontdekken waar het pijn doet. Dan pas komt de uitdaging: door een lachspiegel voor te houden, situaties te overdrijven, te vergroten, ontstaat een kentering komt de ander in beweging. Provocatief coachen is ontwikkeld door de Amerikaan Frank Farelly (1931-2013). Sillevis Smitt ging in de leer bij Jaap Hollander en Jeffrey Wijnberg, die de techniek verspreid(d)en in Nederland. In dit boek past ze provocatief coachen toe op pastoraal werk.

De uitwerking

Een cruciale voorwaarde voor provocatief coachen is ‘ja’ zeggen tegen iemands logica en gezichtspunten. Dat ‘ja’ breid je uit naar een: “Doe, voel en denk dat nog eens meer.” Dus bij de koning-keizer ga je overdreven mee in zijn eisen, bij het zieke vogeltje in het vertroetelen. “Nee, ga liggen. Hier, een dekentje.” Zo overdreven dat de ander in protest komt: “Nou, zo erg is het ook weer niet. Ik kan best wat zelf.”

En zo gaat Sillevis Smitt vele technieken langs die mensen in beweging krijgen, met veel voorbeelden uit haar werk. Het gaat om cruciaal anders kijken naar het probleem en de hulp die nodig is. Vaak zien pastors de omstandigheden als het probleem: een verlies, een ziekte. Maar volgens de provocatieve pastor horen problemen bij het leven en kun je mensen beter leren daarmee om te gaan, leren accepteren dat het leven zo is. Er is geen andere opdracht dan de ander zijn probleem te laten begrijpen en te leren hanteren. Het zelf begrijpen of oplossen is niet nodig. En dat ontspant.

Treffende zin

“Iemands probleem is in feite één van tweeën: of een situatie die innerlijk niet geaccepteerd wordt, of een situatie waar innerlijk geen verantwoordelijkheid voor genomen wordt.”

Redenen om dit niet te lezen

Steeds als je meer wilt weten, is een hoofdstuk al uit. Met als klapper het hoofdstuk hoe je kunt spelen met betekenis, juist het speelveld van de pastor. Daarin gebruikt de auteur veel te weinig woorden om een ingewikkeld relatiemodel uit te leggen. Doel en toepassing worden niet genoeg duidelijk.

Redenen om dit boek wel te lezen

Dit is een losjes geschreven, snelle kennismaking met provocatief coaching als welkome, lichtere en doeltreffender aanpak van het vaak zo complexe pastorale werk. Ook goed dat er aandacht is voor kritische vragen over het te snel weglachen van problemen en of je het heilige niet heilig moet laten. Maar ook daar smaakt de te compacte uitwerking naar meer.

Eerder verschenen in Trouw