"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Rafels aan de rechtstaat

Dinsdag, 7 maart, 2017

Geschreven door: Ferdinand Grapperhaus
Artikel door: Alexander Duyndam

Sommige mensen zijn meer gelijk dan anderen

Ferdinand Grapperhaus heeft een prachtig essay geschreven. Neem Rafels aan de rechtsstaat per direct op in het curriculum op de middelbare scholen in Nederland! Daar zal het land van opknappen. De hoogleraar Europees arbeidsrecht, tevens Kroonlid SER en partner bij Allen & Overy, pleit op dwingende wijze voor solidariteit. Grapperhaus vreest de kloof tussen het ‘precariaat’, de 15% Nederlanders met een achterstand in inkomen, gezondheid, opleiding et cetera, en de rest van de samenleving. Met het vooruitzicht dat de middenklasse aan het verdwijnen is, lijkt de vrees voor een nog grotere kloof gegrond. Grapperhaus laat zien hoe wetten de waarden vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid in balans houden.

Dit compacte boek ademt een unieke combinatie van warme empathie en juridische scherpslijperij. Grapperhaus leest als een incarnatie van Menno ter Braak. Hij gebruikt een fantastisch volbloedproza zonder kwats, prachtige zinnen geboetseerd tot zeer leesbare paragrafen. Het boek is rijk aan inzichten: hoe vreemd het bijvoorbeeld is dat er nauwelijks geprotesteerd is tegen de enorme machtsovername door de multinationals. Welke grote kansen de populisten wereldwijd laten liggen door zich niet te richten op verheffing van de achterban.

De Bijlmer

Het getal wat mij altijd het meest treft aangaande het precariaat, is het verschil van negentien gezonde levensjaren en zeven absolute levensjaren als we de A10 oversteken van de Bijlmer naar Oud-Zuid. Het ontbreken van data in het betoog zorgt voor een goed lopende tekst maar doet mij op een bepaald moment twijfelen aan de relaties die gelegd worden. Zijn dit toevalligheden, tijdelijke verbanden of echte wetmatigheden?

Boekenkrant

Social engineering

Een tweede gemis op den duur is het gebrek aan Franse frivoliteit in de statige Engelse wals van Grapperhaus. Met name bij het bespreken van taboes, de vreemdeling, de verhouding van individu tot de wet of de vreemdeling verwacht ik inmiddels een driedubbele bodem à la Žižek en zijn Franse vrienden. “We may say broadly that free thought is the best of all safe- guards against freedom. Managed in a modern style, the emancipation of the slave’s mind is the best way of preventing the emancipation of the slave. Teach him to worry about whether he wants to be free, and he will not free himself.”[1]

Tamelijk zwak zijn de passages over het internet. Internet is zo’n veelkoppig beest dat een karikatuur als vluchtig medium voorzien van krachtige informatiefilters niet volstaat. Juist de knappe onderzoeksjournalistiek, de long reads en verdiepende podcasts zijn mogelijk door het wereldwijde web.

Grapperhaus besluit zijn betoog met vier structurele aanbevelingen om weer tot een rechtvaardige samenleving te komen. Hopelijk neemt het nieuwe kabinet zijn aanbevelingen over en is zijn recept effectief. Zo niet, dan put ik hoop uit de receptuur in het boek Switch van de Dan en Chip Heath. Jerry Sternin werkte voor een NGO en had de opdracht om zonder budget de volksgezondheid in Vietnam te verbeteren. Alle rapporten over de erbarmelijke omstandigheden van de gezondheidszorg waren in zijn ogen ‘true but useless.’ Nadere observatie van de armste gezinnen leerde dat bepaalde families toch relatief gezond waren. Een percentage van hen bleek extra geld van familie te krijgen maar verdere analyse leerde dat het relatief gezonde cohort extra insecten at en ook bij ziekte bleef eten. Het onderling delen en slim uitventen van deze succesverhalen heeft schijnbaar een fikse bijdrage aan de volksgezondheid in Vietnam opgeleverd. Wellicht bieden dergelijke social engineering-trucs uitkomst als de rechtvaardige samenleving te lang op zich laat wachten.

Grapperhaus is als een eerbiedwaardige chirurg die het zieke Nederland vertelt wat er mis, welke operatie er nodig is en nu wacht op instemming om zijn mes in de etterende builen te zetten. Mijn zegen heeft hij.

[1] Verwijzing naar tekst uit Orthodoxy van G.K. Chesterton in Žižek’s Welcome to the desert of the Real!.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.